چکیده
علما، اندیشمندان و بزرگان امامی مذهبی از ابتدای امر غیبت تاکنون، با روش‌های مختلف به رفع شبهات و تثبیت نظریهی وجود و غیبت امام عصر(عج) پرداخته‌اند. در این میان چهار اثر الغیبه نعمانی، کمال‌الدین صدوق، ارشاد مفید و الغیبه طوسی که در اولین سده‌‌ی پس از آغاز غیبت کبری، به رشته‌‌ی تحریر درآمده‌اند، در تثبیت این نظریه نقش بسزایی داشته‌اند. در پژوهش حاضر چگونگی کوشش برای تبدیل نظریهی وجود و غیبت امام زمان(عج)، به تصوری اجتماعی با تکیه بر منابع یاد شده و با استفاده از رویکرد نظریهی تحلیل گفتمان و اصطلاحات تخصصی نظریهی گفتمان لاکلا و موفه مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، مؤلفان این آثار با جایگزین نمودن دال خالی غیبت به جای دال مرکزی گفتمان تشیع امامی (ائمه) و مفصل‌بندی وقته‌هایی حول محور این دال، پس از گذشت بیش از یک قرن به تدریج توانستند از نظریهی وجود و غیبت دوازدهمین امامِ شیعیانِ امامی تصوری اجتماعی ایجاد کنند. در نتیجه به سهم خود در رفع بحران ایجاد شده در گفتمان تشیع امامی و باور امروز شیعیان امامی به غیبت دوازدهمین امام‌شان و شناخت آنان با شاخصه‌ی «منتظر» بودن، تأثیرگذار باشند.
واژه های کلیدی: تاریخ نگاری شیعیان امامی، الغیبه نعمانی، کمال الدین صدوق، ارشاد مفید، الغیبه طوسی، غیبت کبری.