چکیده:
تنزیه و تشبیه از موضوعات هستی شناختی و معرفت شناختی كلامی – عرفانی است كه به ویژه در بحث از توحید، معرفت و ارتباط ذات با اسما و صفات، همچنین در موضوع تجلیات و تعینات ذات از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف این پژوهش كه با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده، زمینه سازی برای فهم و درك درست تر مفهوم تنزیه و تشبیه در اشعار جامی و تطبیق آن با آثار ابن عربی و پیروان اوست. این بررسی نشان می دهد كه جامی دو دیدگاه تنزیه و تشبیه را با هم جمع كرده است و در این زمینه رویكردی تلفیقی دارد. جامی ضمن اثرپذیری از آموزه های قرآن و سنت، به شدت وام دار ابن عربی و شارحان مكتب اوست. به اعتقاد جامی آمیختگی و جمعیت تنزیه عقلانی و تشبیه شهودی، منجر به شناخت صحیح و معرفت كامل ساحت الهیت می شود. از این رو مفهوم تنزیه و تشبیه كلیه مراتب وجود، از مرتبه ذاتی تا اسما و صفات و اعیان ثابته و سریان آن در عالَم، همچنین مرتبه وجودی انسان كامل را شامل می شود.