چكيده:
حسين بن منصور حلاج از چهره‌هايِ سرشناس تصوف و عرفان اسلامي است. گفت‌وگوها دربارة شخصيت وي، بخش قابل توجهي از آثار جهاني و اسلامي را به خود اختصاص داده است. در جامعه شيعي نيز گرايش‌هاي مختلفي درباره او شكل گرفته است. اين مقاله، به بررسي شخصيت حلاج از منظر توقيع حضرت ولي عصر(عج) مي‌پردازد. از دير زمان خصوصاً در جو ضد تصوف و عرفان ـ ملعون و مطرود شدن حلاج توسط حضرت در توقيعي كه توسط حسين بن روح سومين نائب خاص آن حضرت صادر شده است، امري مسلّم انگاشته شده و برخي نيز اين معنا را در نقد كل تصوف و عرفان اسلامي بهره‌برده‌اند. اين مقاله با بررسي دقيق اين موضوع، روشن مي‌كند كه نه تنها تصريحي و بلكه حتي اشاره‌ايي در كلام حضرت به حلاج و ابعاد عرفاني او وجود ندارد، بلكه به نظر مي‌رسد بر خلاف برداشت جامعه شيعي در عصر صدور توقيع، حضرت به صورتي بسيار ظريف، جنبه‌هاي عرفاني حلاج را از انحرافات عقيدتي و سلوكي افرادي مثل شلمغاني جدا كرده است.