چکیده
مهاجرت اعراب به ایران که از ابتدای فتوحات آغاز شده بود، در دورۀ امویان و عباسیان نیز تداوم داشت. تفاوت مهاجرت اعراب در دورۀ عباسی با دوره‌های قبل از آن در این بود که مهاجران این دوره را بیشتر علویان تشکیل می‌دادند. این مهاجرت‌ها از ابتدای دورۀ عباسی شروع شد و با حضور امام رضا(ع) در ایران شدت بیشتری گرفت. مسئلۀ پژوهش حاضر تاثیر هجرت و ولیعهدی امام رضا(ع) بر مهاجرت‌های علویان در دورۀ عباسی است. سوال این پژوهش آن است که مهاجرت امام رضا(ع) چه تاثیری بر مهاجرت علویان در دوره عباسی داشت؟. اطلاعات منابع گوناگون، گویای تاثیر بسیار هجرت امام رضا(ع) بر روند مهاجرت علویان با گرایش‌های مختلف شیعی است. مهاجرت علویان به ایران در دو دوره و به دو صورت یعنی همزمان با هجرت امام رضا(ع) و پس از هجرت شکل گرفت. از این رو می‌توان هجرت و ولیعهدی امام رضا(ع) را به عنوان عاملی مهم در شکل‌گیری، تداوم و گسترش مهاجرت علویان به مناطق مختلف ایران دانست و حتی برای آن در شکل‌گیری دولت علویان طبرستان نیز نقش و سهمی قائل شد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی‌تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و با استفاده از اطلاعات منابع مختلف تاریخی، رجال، انساب، فرق و مآخذ و تحقیقات جدید است. همچنین در این پژوهش سعی شد به جز رجوع به کتاب‌های متعلق به شیعه امامیه، به کتاب‌های فرقه زیدیه نیز استناد شود.
کلیدواژه‌ها:امام رضا(ع)، هجرت، ولیعهدی، علویان، ایران، دورۀ عباسی.