مقالات

چکیده: احمد بن حسين بن عبيدالله غضائري معروف به ابن غضائري (در گذشته در نيمه نخست قرن پنجم ق)، براي شناسانيدن رجال و راويان متهم، بد نام، ضعيف و ناموثق در قلمرو حديث شيعه، كتاب الضعفاء و المذمومين مشهور به رجال ابن الغضائري را تأليف نموده است. از قرن هفتم هجري – پس از به صحنه آمدن كتاب – صاحب نظران و رجال شناسان شيعه درباره (ابن غضائري) وكتاب الضعفاء ديدگاههاي مختلفي را مطرح نموده اند. در دوره معاصر، شيخ آقا بزرگ تهراني و آيه الله خويي به سبب وثاقت و جلالت قدر ابن غضائري، انتساب كتاب الضعفاء را به…

چکیده ابوسهل و ابو محمد نوبختی از برجسته‌ترین متکلمان مدرسۀ بغداد نقش بسزایی در تاریخ کلام امامیه دارند. آنان از سویی میراث‌دار مدرسۀ کلامی کوفه و از سوی دیگر زمینه‌ساز مدرسۀ کلامی بغداد (شیخ مفید و شاگردانش) می‌باشند. در عین حال، آراء کلامی نوبختیان تفاوت‌هایی با دو مدرسۀ کلامی پیش‌گفته دارد. از آن‌جا که تقریباً هیچ‌یک از آثار این دو متکلم امامی به دست ما نرسیده، در این نوشتار با بررسی گزارش‌های بر جای مانده از آراء و آثار نوبختیان، دیدگاه‌های کلامی آنان در موضوعات مختلف کلامی بازیابی گردیده و اندیشه‌های آنان به خصوص در مواردی که با آراء متکلمان…

چکیده: فقه سیاسی به عنوان فربه ­ترین دانش سیاسی شیعه در صدد است احکام جزیی و هنجاری در حوزه مسائل مربوط به نسبت فرد و دولت ارائه نماید. در نسبت­ سنجی فقه سیاسی و دموکراسی دو مسئله حائز اهمیت است: تنوع دیدگاه­ ها در فقه سیاسی شیعه، و مرتبه ­ای بودن مفهوم دموکراسی. در حالی که فقه سیاسی از دیدگاه حداقلی ­ها بی ­اعتبار است، حداکثری­ ها از آن انتظار حداکثری در پاسخ به مسائل مربوطه را دارند. بر اساس نظریه همروی، اما، فقه سیاسی هم اعتبار دارد، هم محدودیت. فربه شدن فقه سیاسی در طول تاریخ با زوال فلسفه…

چكيده يکي از مقامات فقيهان در زمان غيبت، مقام افتا و بيان احکام شرعي عملي است. فقيهان شيعه، علي‌رغم اتفاق‌نظر در ثبوت مقام افتا براي فقيه و جواز تقليد از وي، در منصب بودن افتا و نياز آن به جعل و نصب از سوي معصوم اتفاق‌نظر ندارند. اين پژوهش، در صدد پاسخ به اين سؤال است که آيا افتا مقام و منصب الهي و نيازمند جعل و نصب است، يا مقام علمي است که قابل نصب و عزل نيست. فقهاي شيعه، هر چند از افتا بحث کرده‌اند، اما از اين حيث مورد بررسي قرار نداده‌‌اند. ازاين‌رو، پژوهش حاضر ماهيت و…

چکیده برخی از رویدادهای بحث‏برانگیز در تاریخ تشیع، به تقابل دو یا چند جریان فکری درباره اصالت یا مضمون روایات برمی‏گردد. محور یکی از این مجادلات – که نزدیک به دو قرن پیشینه دارد – روایتی متفاوت از واقعه کساء است. اصل حدیث، هرچند در منابع شیعه و سنی به ثبت رسیده، اما این روایت – که با ساختار ادبی و داستانی از زبان حضرت زهرا  نقل شده و موجب برانگیختن احساسات شنوندگان می‌شود – هر از چندی موجب تقابل دو جریان فکری شد که آخرین بار در یک دهه گذشته رخ داد. هدف نوشته حاضر اثبات یا رد…

چکیده روی کارآمدن آل بویه و تفوق امراء بویهی بر دیگر رقبای سیاسی و عقیدتی فرصتی را فراهم آورد تا این دولت با حمایت رسمی از امامیه خدمات ارزنده و ماندگاری را در تمدن اسلامی به جا گذارد. علاوه با دستاوردهای فرهنگی و علمی مهمی که در تفکر اسلامی پدید آمد بسیاری از اختلافات کلامی میان تشیع و اهل سنت امکان طرح و فصل یافت. این مهم اگرچه پیامد همت و توجه دانشمندان امامیه و سلسله های علمی بود اما حمایت ها و اقدامات دولتمردان بویهی از تشیع نقش مؤثری در حضورفعال علمی و اجتماعی آنان داشت. به نظر می…

چکیده حرکت و پویایی هر جامعه پیوسته متأثّر از مردمان آن جامعه می‌باشد. جامعة اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیست. مسلمانان در طلیعۀ اسلام از دو گروه تشکیل شدند: گروهی برای رشد و کمال، راه مسلمانی را در پیش گرفتند و گروهی دیگر، برای اهداف و اغراضی غیر از آن به اسلام پیوستند. با توجّه به تاریخ صدر اسلام درمی‌‌یابیم که یک دگرگونی عظیم در مسیر و جهت آن واقع گردیده که باعث بروز اختلاف و چنددستگی در امّت اسلامی شد، لذا در این جستار، برای پیدا کردن راه صواب از خطا، اهداف ایشان برسی شده است. در این…

ابوالفضل نصر بن مزاحم بن یسار عطار منقری (م 212) (1) مورخ عراقی شیعی طرفدار علویان است که افزون بر کارهای علمی، در سالهای پایانی عمرش در قیام ابوالسرایا (سالهای 199 – 200) که به نام محمد بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن علی بن ابی‏طالب (ع) سرپا شد، شرکت داشت و شرح اخبار آن را با عنوان کتاب اخبار محمد بن ابراهیم و ابوالسرایا نوشت (نجاشی: 428). ابوالفرج نوشته است که ابوالسرایا مسؤولیت بازار را به نصر بن مزاحم سپرد.(2)

چکیده: در حديث معروف «سلسل‍هالذهب» كه امام رضا آن را براي مردم نيشابور بيان فرمود، اگرچه توحيد به مثابه پناهگاهي براي درامان ماندن انسان از عذاب الهي معرفي شده است، اما براي آن، شروطي وجود دارد. شرط لازم براي ورود به چنين جايگاهي، پذيرش ولايت است كه بدون آن، اين امكان براي انسان فراهم نمي شود تا در حصن توحيد داخل شود. اين نوشتار درصدد است با رويكرد عرفاني ـ كلامي، با نگاهي به رابطه توحيد و ولايت و جايگاه ولايت به عنوان دژ و پناهگاهي مستحكم براي درامان ماندن از عذاب الهي، به درك عميقي از اين روايت نائل…

چکیده نقش شیعه در دانش های مختلف ازجمله تاریخ نگاری قابل توجه بوده و میراث گران بهایی از علمای شیعه دراین زمینه موجود است؛ بسیاری نیز مفقود شده و تنها بخش هایی از آنها در منابع تاریخی اهل سنت برجای مانده است. تلاش برای بازسازی کتب مفقوده شیعه از یک سو و تصحیح محققان پرتلاش برای ارائه متون برجای مانده از سوی دیگر، برای تبیین هرچه بهتر نقش شیعه در تمدن اسلامی مورد توجه جدی قرار گرفته است. یکی از متون کهن تاریخی شیعه که جایگاه مهمی در تاریخ نگاری شیعه دارد و طی چند سال گذشته تصحیح شده، کتاب…

چکیده سخن از جانشینی رسول‌خدا(ص) و پرداختن به حوادث مرتبط با آن امر جدیدی نیست. در طول تاریخ، این امر همواره مسئله‌ای چالش بر‌انگیز بوده است. با توجه به اهمیت مطلب اندیشمندانی با دیدگاه‌های خود سعی در واکاوی آن نموده‌اند. اما به نظر می‌رسد هنوز جنبه‌های مختلف این قضیه به تمامی کاویده نشده ‌است. در این جستار برآنیم با بازخوانی بخشی از تاریخ صدر اسلام به ویژه جریان‌هایی که در اواخر عمر پیامبر(ص) در پی دست یازیدن به قدرت بودند، چگونگی مواجهه رسول‌الله(ص) با این جریان‌ها را برسی نماییم. در راه رسیدن به این مقصود از استقراء اقدامات پیامبر(ص) و…

چکیده خاندان اعین در نشر معارف اهل بیت(ع) جایگاهی برجسته دارند. باز خوانی چگونگی تحول فکری و عقیدتی این خاندان و زمان آن، کمک فراوانی به شناخت افکار و عقاید ایشان می‌نماید. این خاندان در ابتدا بر مذهب تسنن بودند و بعدها به تشیع گرایش یافتند. نخستین بستر آشنایی خاندان اعین با تشیع در عصر امام سجاد(ع) به وجود آمد. عوامل متعددی در ایجاد این تمایل نقش داشته است ، افرادی چون ابوخالد کابلی صحابه خاص امام سجاد(ع) و صالح بن میثم را باید دارای نقشی مهم در پذیرش تشیع خاندان اعین شمرد. هم‌چنین، اساتید و مشایخ حدیث فرزندان اعین…