مقالات

چکیده: فقیهان شیعه با توجه به روایات اهل‌بیت (ع) ـ در مقابل دیدگاه اهل سنت ـ بین مرتد فطری مرد و مرتد ملی تفاوت قائل شده‌اند، از این حیث که از مرتد فطری توبه خواسته نمی‌شود و حد ارتداد بر او جاری خواهد شد، اما از مرتد ملی حاکم شرع توبه می‌خواهد و در صورت توبه، حد ارتداد برداشته می‌شود. حال اگر مرتد فطری پیش از اقامه بینه ـ بدون اکراه و اجبار ـ توبه کرد آیا فایده‌ای بر آن مترتب است یا خیر؟ مشهور فقها بر این باورند که توبه مرتد فطری، حکم قتل، جدایی از همسر و تقسیم…
چکیده: یکی از جریان‌های مؤثر در جعل و تحریف روایات حوزۀ مهدویت، قیام محمد بن عبدالله بن حسن مثنی (۱۰۰ ـ 145) از سادات حسنی است. این فرد در اواخر دوران بنی‌امیه اقدامات خود را آغاز کرد و از نامزدهای اصلی به دست گرفتن خلافت پس از سرنگونی بنی‌امیه بود و بدین‌جهت پس از به قدرت رسیدن بنی‌عباس نیز از اقدامات خود برای کسب خلافت دست برنداشت. ویژگی‌هایی مانند انتساب به پیامبر، زهد، عبادت و آگاهی به علم فقه و حدیث باعث شد هواداران او در میان عامۀ مسلمانان چنین القا کنند که او همان مهدی موعود است تا حمایت…
چکیده: گرچه توبه از بنیادهای حقوق کیفری اسلام است که برای اصلاح مجرم و خطاکار در نظر گرفته شده است و حتی در پاره‌ای موارد، باعث سقوط (عفو) مجازت می‌شود، کمتر می‌بینیم که در محاکم قضایی و در نزد قضات از آن برای سقوط مجازات مجرمان استفاده شود. در این مقاله ضمن بررسی مسأله توبه و بیان دلایل فقهی در این باره، به چگونگی و اهمیت استفاده از آن در سقوط مجازات مجرمان پرداخته‌ایم و چنین نتیجه گرفته‌ایم که اگر به توبه متهم و مجرم توجه خاصی بشود (البته با توجه به آیات و روایاتی که در این زمینه وجود…
چکيده: در بررسی علّت خوب یا بد شدن کارهای «ارادی ـ اختیاری» انسان، دو نظریه معروف «حسن و قبح الهی» و «حسن و قبح ذاتی» مطرح‌شده است که هرکدام در فرهنگ اسلامی مسیحیت طرفدارانی دارد. یکی از اشکالات مهم «حسن و قبح ذاتی» این است که اگر کارها ذاتاً خوب یا بد هستند و امر و نهی الهی تأثیری در خوبی یا بدی کارها ندارد، چگونه میتوان امر خدا به ابراهیم برای ذبح فرزندش و نیز پذیرش این امر را توجیه کرد؟ کرکگور در کتاب ترس‌ و لرز به این مسئله پرداخته و کوشیده است تا با تحلیل روان‏شناختی شخصیت…
چکیده: در سبب نزول آیه اشترا نفس دو نوع از روایات مطرح است: 1- روایاتی كه سبب نزول آیه را در شان امیرالمومنین علی (ع) و در لیله المبیت ذكر كرده است. این روایات در كتب روایی شیعه و سنی به گونه ی متواتر، نقل شده است 2- روایاتی كه سبب نزول آیه را در شان برخی صحابه هم چون صهیب و ابوذر، یاد می كند. نویسنده ضمن بیان نمونه هایی از روایات هر دو گروه، به بررسی روایات گروه دوم پرداخته… کلیدواژگان: آیه اشترا النفس، لیله المبیت، امیرالمومنین(ع) ، فضایل، آیه اشترا النفس، شان نزول
چکیده هدف این پژوهش، بررسی و مقایسه تطبیقی متن عهدنامه در کتب موجود، برای کشف اختلاف این متون و کمک به رسیدن به متنی استوار است. این بررسی و مقایسه از دو منظر قابل توجه می‌نماید: اول، از منظر آماری تا حجم کلی متن‌ها، تفاوت‌ها و اضافات معلوم شده و محلی که متن‌ها به هر نحوی با هم تفاوت پیدا می‌کنند، شناسایی شود؛ دوم، از منظر آسیب شناسی حدیث تا آسیب‌های احتمالی امکان سنجی شده و موارد آن به اجمال گزارش شود. نتیجه این مقایسه نشان داد بیش از چهل مورد تصحیف، بیست مورد درج، دست کم پنج مورد سِقط…
چکیده مذهب روای كاركردهای متفاوتی در حوزه حدیث شیعه دارد. یكی از كاركردها در عرصه رجال و روای شناسی است. رجالیان متاخر شیعه به عنصر مذعب راوی توجه ویژه داشته و روایان غیر امامی را اگر چه ثقه باشند، مورد جرح قرار می دهند. لكن متقدمان این فن – كه پسینیان آثار رجالی شان را بر اساس رای و نظر آنان نگاشته اند – راویان غیر امامی بسیاری را توثیق نموده و حدیث آنان را در زمره احادیث معتبر قرار داده اند. پژوهش حاضر با رویكرد تطبیقی و با هدف مشخص ساختن وجوه اشتراك و افتراق عملكرد رجالیان متقدم شیعه…
چکیده مادران ائمه(ع)، از جمله انسان­‌های تأثیرگذار در عصر ائمه(ع) به­ شمار می ­آیند و از آن­جا که مصداق بارز “ارحام مطهره” هستند، جایگاه بسیار والایی دارند. در این میان، بررسی زندگانی بانو حُمَیده، مادر امام کاظم «علیه السلام» از آن روی که امام باقر «علیه السلام» و امام صادق «علیه السلام» در مورد وی سخنان مهم و ارزشمندی داشته ­اند، و نیز از آن جهت که در سایه آشنایی با تاریخ زندگی او می­توان بخش ­هایی از تاریخ اسلام را با نگاهی نو مرور کرد ضرورت و اهمیت ویژه­‌ای دارد. نوشتار حاضر، افزون بر واکاوی روایات مربوط به بانو…
چکیده: نقش همسران اهل بیت(ع) به دلیل جایگاه اجتماعی و پیوستگی آنان با امامان(ع)، یكی از نقش های كلیدی در تاریخ اهل بیت(ع) است. نقش سیاسی اجتماعی بانو حُدَیث، همسر امام هادی(ع)، به سبب شرایط ویژه عصر امامت امام هادی(ع)، امام عسكری(ع) و امام زمان(ع) (عج)، از جمله موضوعات مهمی است كه بازشناخت آن، افزون بر گشودن صفحه هایی نو در تاریخ اسلام، موجب شناساندن بانوان ناشناخته، ولی تاثیرگذار خواهد بود. تحقیق حاضر، با رویكرد تاریخی در صدد تبیین نقش های سیاسی و اجتماعی همسر امام هادی(ع) با توجه به شرایط تاریخی زمانه حیات اوست كه با استفاده از منابع…
چکیده قرآن کریم آیات پرشماری را با موضوع هدایت و با تعابیر مختلف و متناسبِ مقام سخن، مطرح می کند. مفسران ذیل این دسته آیات به ارائه دیدگاه های خود درباره تبیین معنای هدایت همت گماشته اند. یکی از این تعابیر واژه امام است که در آیه ابتلا آمده است که صاحب نظران ذیل آن به بیان دیدگاه های خود پرداخته اند. در این میان صاحب تفسیر المیزان با برداشتی بدیع به تفسیر آن اقدام کرده است. در رد برداشت ایشان مقاله ای با عنوان «تأملی در نظریه علامه طباطبائی در مفهوم امامت در آیه ابتلا» در شماره پنج مجله…
چکیده مؤمنان همواره در جست‌وجوی معارف بلند و برخورداری از نعمت‌های دنیوی و اخروی هستند و در مناجات با خدای خویش، در پی وصول به قرب الهی هستند. از این‌رو، به خدای متعال و اهل‌بیت «علیهم‌ السلام» توسل می‌جویند. مؤمنانی که به‌ مراتب عالی معرفت خدا دست‌یافته‌اند، قرب خدا را مطلوب ذاتی خویش می‌دانند. این مقصد از طریق سیر اختیار و از شیوه‌ها و راه‌های ممکن خاصی امکان حصول دارد. شیوه‌های ذوقی و سلیقه‌ای راه به‌جایی نمی‌برد.
چکیده: هر انسان با معرفت و اندیشه مندی چون به کردار گذشته خود نظر افکند، بی شک خویش را در برابر وجدانش شرمسار و در پیشگاه با عظمت آفریدگار گناهکار می یابد. اگر شخصی را این حال نباشد یا غافل و بی فکر است یا بی معرفت. این حال که از آن به یقظه یا هشیاری وجدان تعبیر می کنند، مبدأ حرکتی است روحانی که از آگاهی برمی خیزد و انسان را به بازگشت به خدای مهربان و جبران خسران گذشته وا می دارد، در حالی که با نوعی بیم و خشیت همراه است. بیمی که در این هشیاری و…