مقالات

چکیده حادثه عاشورا یکی از جان خراش ترین و در عین حال آموزنده ترین حوادث تاریخ اسلام به حساب می آید. حادثه ای که بر خلاف بسیاری از حوادث دیگر تاریخ انسانی که به دست نسیان سپرده شده اند، پس از قریب به 1400 سال، هنوز زنده، اثر گذار، آموزنده، به شدت تسرّی یابنده و بسیار جذاب بوده و در عین حال واجد قابلیت های تحقیقی بیش تر و ژرف تر است ،تا با هر پژوهش جدید، بعدی دیگر از ابعاد این حادثه بی نظیر تاریخ اسلام و تشیّع تبیین گردد. بی تردید بخش عظیمی از این تأثیر گذاری ،…
چکیده تمییز مشترکات و توحید مختلفات، از مباحث دامنه دار و کلیدی علم رجال است؛ تا آن جا که اگر گفته شود قوت علمی یک عالم رجالی، در عرصه تمییز مشترکات و توحید مختلفات شناخته می شود، سخن گزافی نخواهد بود. مراد از «مشترکات» در علم رجال همان «مشترک لفظی» در علم اصول فقه و مراد از «مختلفات» همان «ترادف» است؛ گاه افرادی که در خارج متعددند و به اصطلاح حقایق مختلفه اند، اسم مشترکی دارند؛ مانند «زید» که برای چند نفر متعدد وضع شده است. در علم اصول چنین موردی را «مشترک لفظی» می نامند. اگر چنین حالتی برای…
چکیده: مساله اراده الهی و نسبتش با افعال انسان از دیرباز در تاریخ تفکر اسلامی مورد بحث و نزاع بوده است و شاید از موضوعاتی بوده که در شکل گیری نحله های کلامی اولیه نقش مهمی ایفا کرده است. این موضوع در کلام و فلسفه و حتی علم اصول فقه به مناسبتی مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که به این مساله پرداخته، امام خمینی (ره) است. وی که به عنوان فقیه، فیلسوف و عارف به مسائل کلامی نگاه جامع نگر دارد به این مساله نیز با نگاهی عمیق و جامع وارد شده است به نحوی که نه دچار افراط…
چکیده: معناشناسي واژه هاي اخلاقي قرآن يكي از پژوهش هاي جديد در عرصه تحقيقات قرآني است كه با مطالعه اي روشمند و موشكافانه درصدد كشف لايه هاي جديد از معاني الفاظ قران است . در نوشتار حاضر تلاش شده تا واژه اخلاقي ايثار با نگاه جزيي نگر و با رويكردي معنا شناسانه، به عناصر و اجزاء ذاتي مولفه هاي معنايي خود تجزيه شود و فراي ريشه شناسي اين واژه، روابط بينامتني آن شامل روابط هم نشيني، جانشيني و سياق در سطح آيات و سورهاي قران مورد مداقه واقع شود . حاصل آنكه معناي ايثار در قـرآن مفهومي تـك لايه نيست…
چکیده ساختار سیاسی و اجتماعی متشتت جزیره العرب در روزگاران پیش از اسلام، تابعی از حاکمیت نظام قبیله ای بود. با ظهور اسلام و حرکت اصلاح گرایانه پیامبر اکرم(ص)، این ساختار، به سوی همگرایی سیاسی سیر نمود. اما چند دهه بعد از وفات آن حضرت، نظام متمرکز، به یک جریان گریز از مرکز تبدیل شد و بار دیگر، قبایل منطقه جزیره العرب در یک صف بندی جدید سیاسی – و احیانا مذهبی – به ایفای نقش پرداختند. در این میان، قبیله عبدالقیس با حضور در روند جریان های سیاسی – اجتماعی صدر اسلام و ارتباط عمیق و ریشه دار آنها…
چکیده بازکاوی ویژگی‌ها و مؤلفه‌های موضوع علم اخلاق،یعنی کنش‌های اختیاری و صفات اکتسابی، نه تنها برای فهم بهتر این دانش ضروری است، بلکه در فهم روش‌ استنباط حکم اخلاقی نیز نقش‌آفرین است. به همین دلیل ما در این مقاله می‌خواهیم این سؤال را پاسخ دهیم که ویژگی‌های موضوع علم اخلاق کدام‌اند و چه نقشی در روش‌ استنباط حکم اخلاقی دارند؟ با استفاده از روش تحلیلی و عقلی، هفت ویژگی‌ را برای موضوع علم اخلاق به دست آوردیم که عبارتند از: جزء فعالیت‌های انسانی انسان بودن، آگاهانه بودن، ارادی و اختیاری بودن، انتزاعی بودن، هدف‌دار بودن، پیچیدگی و چند لایه بودن…
چکیده: توجه به منابع تاريخي در مطالعات سيره شناسي از اهميت بسزايي برخوردار است. منابعي كه جايگاه كمتري در حوزه توليد ميراث مكتوب ميان شيعيان را به خود اختصاص داده است. در مقابل اهل سنت، نسبت به نگارش متون تاريخي توجه جدي تري از خود نشان داده اند. از اين رو به نظر مي رسد براي فهم و تبيين تاريخ تشيع و اهل بيت توجه به اين منابع سني امري ضروری است. حال اين پرسش شايسته پاسخ است كه براي فهم تاريخي اهل بيت رجوع به دادهاي تاريخي اهل سنت چه جايگاهي دارد؟ این نوشتار در واقع تلاش می کند…
چکیده نقش دانشمندان شيعي، در توسعه دانش هاي مختلف، از جمله تاريخ نگاري، غيرقابل انكار است. وجود ميراث گرانبهاي علماي شيعه، در اين زمينه، مويد اين مدعاست. هرچند، بسياري از آنها در گذر زمان از ميان رفته و تنها مختصري از آنها در منابع تاريخي اهل سنت، بازتاب يافته است؛ اما بي ترديد، تلاش براي بازسازي آثار مفقوده شيعه، و تصحيح عالمانه متون برجاي مانده، موجب برجسته شدن نقش شيعيان در تمدن اسلامي خواهد شد. كتاب الجمل، يكي از متون تاريخي شيعي است كه به لحاظ روش مندي و استحكام متن، و نيز جايگاه نويسنده آن، از ارزش بسياري برخوردار…
چکیده: چندى از انتشار یکى از نوآمدترین پژوهش هاى تدوین شده درباره داستان فراموش ناشدنى عاشورا و قهرمانان زشت و زیبایش ـ با عنوان (مقتل الحسین(ع) به روایت شیخ صدوق(ره)) ـ نمى گذشت که به عادت همیشگى, براى دیدار حضرت استاد, جناب آقاى دکتر مهدوى راد ـ دام ظله ـ و خوشه چینى از محضر پر فیض و نکته ایشان, به دفتر مجله گران سنگ (آینه پژوهش) رفتم. پیش از آن که سعادت دیدار جناب استاد دست دهد, با دوست ارجمند و فاضل, جناب آقاى جنّتى که مسئولیت کار دشوار مدیریت اجرایى مجله یاد شده را بر عهده دارند, گفت…
چکیده در این نوشتار برآنیم تا شعار ((الرضا من آل محمد)) را بررسى کنیم; شعارى که عباسیان با تکیه بر آن توانستند بسیارى از بنى هاشم و شیعیان آنان ـ به ویژه ایرانیان ـ را با خود همراه کرده و مدت ها چهره واقعى خود را در پشت آن پنهان سازند. این بررسى, در چهار محور الرضا در لغت عرب, الرضا در عرف مسلمانان در دو قرن نخست هجرى, الرضا در دعوت عباسى و الرضا نزد دعوت شدگان تقدیم مى گردد. کلیدواژه‌ها: الرضا؛ الرضا من آل محمد؛ دعوتگران؛ دعوت شدگان و سازمان دعوت
چکیده: زمانی که علمای امامیه، آغاز نگارش آثار حدیثی شان را شرح می دهند، به دو دسته آثار قدیمی پدید آمده، اشاره می کنند. نخست، آثاری هستند که خود ائمه(ع) نگاشته اند، مثل: اثر مشهور نهج البلاغه، منسوب به علی بن ابی طالب(ع)** و صحیفه سجادیه منسوب به علی بن الحسین زین العابدین(ع) و نوشته های متعدد منسوب به جعفر الصادق و علی الرضا(ع).1 مسئله اعتبار و وثاقت این آثار، موضوعی است که هنوز هم مورد بررسی است. دومین دسته آثار، مجموعه هایی از احادیث امامی را شامل می شوند که به عنوان مناسب «اصول» (مفرد: آن «اصل»، به معنای…
چکیده تحلیل موضع‌گیری امامان شیعه: در مقابل عملکرد اجتماعی ‌سیاسی افراد و گروه‌های هم‌دورة خود، می‌تواند زمینه‌ساز ترسیم الگویی مشخص برای پیروی شیعیان از این بزرگواران در هر عصر باشد. در دورة امامان: قیام‌های متعددی صورت گرفت که یکی از آنها قیام شهید فخ (169 ق) بوده است. تحلیل و بررسی ماهیت این قیام هدف این مقاله است. در آغاز به بیان مقدمه‌ای کوتاه دربارة چگونگی قیام و عوامل وقوع آن پرداخته می‌شود؛ سپس به بررسی ماهیت سیاسی فکری قیام، متناسب با اهداف مطرح‌شده از سوی رهبر قیام، و در پایان به اعتبار‌سنجی قیام با معیار قیام امام حسین‌7 در…