مقالات

چکیده: روایت زندگی، اندیشه و مرگ حلاج در بیشتر متون عرفانی همواره از ظرفیت و توان مایگی برای معرفی زمینه‌ها ونشانه‌های گفتمان صوفیانه برخوردار بوده است. برخی گفتمان‌ها به‌تدریج این نشانه‌ها را به‌عنوان «دال‌های شناور» در خود جذب و با ماهیتی متفاوت مفصل‌بندی کردند و از این طریق زمینۀ تغییر گفتمان عرفانی را فراهم ساختند. در دورۀ مشروطه، برخلاف دوران گذشته که رنگ گفتمان عرفانی در متون مرتبط با حلاج رنگ غالب بود و بیشتر قرائت‌ها از حلاج بازتاب مستقیمی از مقام عرفانی وی محسوب می‌شد، جنبش‌های چپ‌گرا با تقلیل‌گرایی و کلیشه‌سازی و بازنمایی عرفان به دو نوع متفاوت و…

چکیده: کهن‌الگو تجربیات مشترک همه انسان‌ها است که از گذشته‌ها‌ی دور در ناخودآگاه جمعی آن‌ها باقی‌مانده است. به دلیل فراوان بودن تجربیات انسانی نمی‌توان تعداد کهن‌الگوها را مشخص کرد؛ اما شاخص‌ترین کهن‌الگوها عبارت‌اند از آنیما، آنیموس، خود، پرسونا، سایه، پیر فرزانه و مادر. ایثار ‌‌یکی از مهم‌ترین کهن‌الگوها است که در ناخودآگاه جمعی بیشتر ‌انسان‌ها نهادینه‌شده است. از دیدگاه ‌روان‌کاوان، ‌‌ایثار ‌‌یکی از ‌مکانیزم‌های دفاعی انسان در برابر ‌خواسته‌های نهاد است که به علاقة اجتماعی منجر ‌‌می‌شود. کهن‌الگوها خود را در رؤیاها، خیال‌پردازی‌‌‌ها و توهمات نشان ‌‌‌می‌دهند. هنر و به‌ویژه ادبیات، ‌‌یکی از تجلی‌گاه‌‌‌های اصلی کهن‌الگوها است. کهن‌الگوی ‌‌ایثار و…

چکیده: در سخن عارفان تعبیرات و اصطلاحاتی به چشم می‌خورد که از شناخت و جهان‌بینی خاص آن‌ها حکایت دارد، شناختی که حاصل تجربه شخصی هر عارف است. او براثر تهذیب نفس و ریاضتی که در پیش می‌گیرد، موردعنایت و الهام قرار می‌گیرد و حالی برایش فراهم می‌آید که بیانش در قالب الفاظ عادی نمی‌گنجد و به‌ناچار از زبان رمز بهره می‌گیرد تا حقیقت حال و تجربه‌اش از اغیار پنهان بماند؛ و ازاین‌روست که سخنان عارفان، آکنده از رمز و اصطلاحات عرفانی می‌شود. «أنا الحق» حسین بن منصور حلاج (منِ منصوری) ازجمله این تعبیرات رمزی است که در متون عرفانی و…

چکیده: ابن قبه رازی از متکلمان برجسته و بلندآوازه امامیه در نیمۀ دوم سدۀ سوم هجری است که در حوزۀ مسائل مربوط به امامت دیدگاه‌های درخور توجهی داشته است و از همین‌روی، از جایگاه ویژه‌ای در میان متکلمان امامیه برخوردار است. سید حسین مدرسی طباطبایی- شیعه‌پژوه معاصر- درکتاب مکتب در فرآیند تکامل با ارجاعات فراوان به آثار ابن قبه و بررسی رساله‌های به جا مانده از او در صدد تحلیل تحولات تاریخی اندیشۀ امامیه در بستر تحولات سیاسی- اجتماعی برآمده است. در این مقاله به ادعاهای مدرسی طباطبایی و برداشت‌ها و خوانش او از آثار و اندیشه‌های ابن قبه پرداخته…

چکیده: خواجه حافظ چنان‌که از اشعارش پيداست به حسين بن منصور حلاج، عارف بلندآوازه قرن سوم دل‌بستگی وافر و با سرگذشت تحسین‌برانگیزش آشنايي کامل داشته است. همين علاقه وافر سبب شده که خواجه، اگرنه همه آثار، دست‌کم بعضي از آن‌ها، ازجمله «طواسين» و «ديوان» اش را مطالعه کند و درنتیجه، تحت تأثیر اندیشه‌های بلند عرفاني او قرار گيرد. ازآنجاکه درباره تأثیرپذیری‌های حافظ از «طواسين» و «ديوان» حلاج تاکنون تحقيقي صورت نگرفته و يا نگارنده از آن بی‌خبر است، در اين مقاله کوشش شده است که نخست اين دو اثر حلاج به‌اجمال معرفي شود و سپس تعريفي از شطح که پايه…

چکیده: در رابطه با تعاریف طنز و کسانی که در تاریخ ادبیات ایران تاثیر به سزایی در طنزنویسی داشته اند مطلب ها نوشته شده است اما در رابطه با حلاج و نقش او در این رابطه و مواردی هم چون فرهنگ عامه و تمثیل و مثل، متاسفانه کمتر نوشته شده است که این مقاله به اجمال در این باره مطالبی را مورد بررسی قرار داده است که ابتدا در رابطه ی تعاریف طنز، آنگاه از حلاج و عاقبت او در زمان حکومت عباسیان و نقش او در طنز و مثال ها و فرهنگ عامه و موسیقی خواهیم داد. دانلود مقاله…

چکیده: حلاّج یکی از مشهورترین شخصیّت‌ها در عرفان و تصوف اسلامی است؛ اندیشه‌ها و سرگذشت ویژة او در زمان حیات و پس از مرگش همیشه محلّ بحث بوده است. بسیاری از عارفان و شاعران از اندیشه‌هایش تأثیر پذیرفته‌اند. عطّار نیشابوری شاعر عارف یکی از کسانی است که توجه ویژه‌ای به حلاّج دارد و در منطق‌الطّیر، اندیشه‌های حلاّج را به شیوه‌های گوناگون بازگو کرده است. مقالة حاضر بخش‌هایی را از تأثیرپذیری عطار از حلاّج با ارائه شواهد بررسی می‌کند. دانلود مقاله اندیشه های حلاج در منطق الطیر عطار

چكيده: حسين بن منصور حلاج از چهره‌هايِ سرشناس تصوف و عرفان اسلامي است. گفت‌وگوها دربارة شخصيت وي، بخش قابل توجهي از آثار جهاني و اسلامي را به خود اختصاص داده است. در جامعه شيعي نيز گرايش‌هاي مختلفي درباره او شكل گرفته است. اين مقاله، به بررسي شخصيت حلاج از منظر توقيع حضرت ولي عصر(عج) مي‌پردازد. از دير زمان خصوصاً در جو ضد تصوف و عرفان ـ ملعون و مطرود شدن حلاج توسط حضرت در توقيعي كه توسط حسين بن روح سومين نائب خاص آن حضرت صادر شده است، امري مسلّم انگاشته شده و برخي نيز اين معنا را در نقد…

چکیده: در نقد افراد، گروه ها و عقاید آنان، روایت، ابزاری بسیار مهم و تأثیرگذار محسوب می شود. این تأثیرگذاری موجب شده است که مخاصمان، به ویژه در حوزة عقاید، برای کوبیدن خصم و تقویت خود از این ابزار مهم سود برند. اما در این میان، برخی بی دقتی ها در استفاده از روایت، سبب قضاوت های نابجایی شده و پیامدهای سوئی داشته است. تصوف و عرفان و به طور خاص سران صوفیه، از مواردی هستند که از روایت به عنوان ابزار تخطئه، علیه آن (آنها) استفاده شده است. یکی از این سران نامی در این زمینه، حسین بن منصور…

در این دوره در کشورهای اسلامی به ویژه ایران خانقاههای بسیاری بود. تنها در نیشابور در اوایل قرن پنجم چندین خانقاه وجود داشت. کرامیه در خراسان و ماوراءالنهر خانقاههای متعدد داشتند که زاهدان پشمینه پوش در آنها به سر می بردند. (6) در عهد هجویری سیصدتن از مشایخ بزرگ صوفیه تنها در خراسان بوده اند که هر یک در تصوف راه و روشی در همین ایام مقدسی گروهی از صوفیه را در شیراز نشان داده است. (8) صوفیه به سبب عدم اعتقاد به علوم ظاهر و کافی ندانستن آن برای وصول به حضرت حق، همواره با فقیهان و متکلمان و…