مقالات

چکیده: حق شفعه در فقه و حقوق موضوعه یكی از اسباب تملك و موضوع ماده 140 قانون مدنی است. از جمله شروط اساسی ایجاد حق شفعه انتقال حصه شریك به وسیله عقد بیع است كه مشهور فقها و قانون مدنی بر آن تاكید دارند. در این مقاله نخست شروط اساسی ثبوت این حق برشمرده شده و دیدگاه های متفاوت در مورد این شروط بیان شده است. در پی آن، مستندات قول مشهور نقد و بررسی شده و با توجه به تعلیل مذكور در روایات و نیز غرض قطعی شارع یعنی نفی ضرر و همچنین لزوم قانون گذاری صحیح و اجتناب…

چکیده حقّ شفعه، یک حقّ استثنائی و برخلاف قاعدۀ سلطنت بوده، و با اجتماع شرایطی، به صورت اختیار تملّک قهریِ سهم فروخته شده و مشاع، نمود می­یابد. از جمله شرایط تحقّق حقّ شفعه که هم فقها و هم قانون­گذار عرفی در ماده 808 قانون مدنی به پیروی از دیدگاه مشهور فقهی عنوان کرده‌­اند، انتفال سهم مشاع از طریق «بیع» می‌باشد. نوشتار حاضر، ضمن بیان اقوال موجود دربارۀ شرط مذکور و تحلیل مستندات آن، به بازخوانی ادلّه این حکم و نقد و بررسی روایات واردۀ باب، به عنوان مستند اصلی پرداخته و ضمن تقویت مبانی دیدگاه غیرمشهور، آن را أرجح تلقّی…

چکیده این پژوهش در پی یافتن سرنخ‌هایی از امتداد جریان کلامی هشام بن حکم در بصره است و با این پرسش اصلی دنبال می‌شود که خط فکری هشام بن حکم چرا و چگونه در بصره تداوم پیدا کرد. به نظر می‌رسد پس از آنکه هشام بن حکم و شاگردانش در بغداد مورد تعقیب و آزار دستگاه خلافت عباسی قرار گرفتند، برخی از شاگردان هشام همچون علی بن اسماعیل میثمی و حکم بن هشام بن حکم به دلیل رونق‌ داشتن گفتگوهای کلامی در شهر بصره و نیز دوری آن شهر از مرکز خلافت عباسی، برای ادامه فعالیت‌های کلامی خویش به آن…

چکیده در فقه اسلامی دربارۀ تعریف مال منقول و غیرمنقول دو مبنا به‌چشم می‌خورد که یکی از آن دو در مادۀ 12 ق.م. پذیرفته شده است. مال منقول و غیرمنقول در فقه اسلامی، آثار و احکام متفاوتی دارند، از جمله آن آثار در شفعه نمودار می‌شوند که بر اساس آن، مشهور فقهای شیعه و اهل تسنن در اموال غیرمنقول شفعه را روا دانسته‌اند و در اموال منقول از عدم جواز شفعه سخن گفته‌اند. قانون مدنی ایران نیز همین نظر مشهور را اختیار کرده است. با وجود دیدگاه مشهور، جواز شفعه در اموال منقول منطقی به‌نظر می‌رسد؛ زیرا دلایلی که برای…

چکیده مقاله: اخذ به شغعه یکی از اسباب تملک قهری، استثنایی بر قاعده تسلیط بوده بنابراین باید در موارد متیقن حکم به آن داد. شرایط موضوع شفعه برای ایجاد حق شفعه عبارتند از، غیرمنقول بودن، قابل تقسیم بودن، منحصر بودن مالکیت بین دو شخص، مشاع بودن مالکیت، منتقل شدن به قصد بیع. شرایط شفیع نیز عبارت است از اهلیت داشتن، مسلمان بودن، مالک بودن قبل از بیع و استمرار آن تا هنگام اخذ به شفعه و قادر بودن به پرداخت ثمن. حق شفعه ایجاد شده، فوری، قابل اسقاط، غیرقابل تجزیه، قابل انتقال قهری و غیرقابل انتقال اختیاری می باشد. سقوط…

چکیده در مواردی به حکم قانون برای شخصی نسبت به مبیع، حق شفعه پدید می آید و او می تواند با پرداخت معادل ثمن به خریدار، مبیع را تملّک نماید. گاه قبل از اِعمال حق شفعه توسط شفیع، خریدار نسبت به مبیع معامله ای انجام داده و آن را از مالکیت خویش خارج می نماید. حال سؤال این است که قبل از اِعمال حق شفعه، وضع حقوقی معامله چگونه بوده و اِعمال حق شفعه چه تأثیری بر آن دارد. در پاسخ به این سؤال، در مورد وضع حقوقی معاملات مشتری قبل از اِعمال حق شفعه، نظر مشهور، صحت معاملات مشتری…

چکیده: نویسنده مقاله در ابتدا با ذکر یک مقدمه به تطبیق مفهوم شفعه در برخی نظام‌های حقوقی و تبیین مبانی عرفی اخذ به شفعه پرداخته است. در ادامه مقاله چند موضوع اصلی در ارث حق شفعه مطرح گردیده است. این موضوعات عبارتند از: قابلیت توارث حق شفعه، نحوه تقسیم حق شفعه بین وارث، حق شفعه زوجه، تاثیر استقاط حق شفعه از سوی برخی از ورثه، مطالب مقاله به صورت استدلالی و با استناد به متون حقوقی و کتب فقهی امامیه و عامه تنظیم شده است. کلیدواژه ها: ارث، حقوق تطبیقی، زوجه، شفعه، اسقاط حق شفعه

چکیده حدیث «باب» یا حدیث «مدینة العلم»، به نقل از رسول خدا(ص) در شأن امیرمومنان امام على(ع)، با طُرق گوناگون و سندهاى صحیح و حَسَن در منابع اهل سنّت وارد شده است. این حدیث، جایگاه والا و گستره مرجعیت علمى آن حضرت را نشان مى دهد. ابن تیمیه، با تکیه بر نظر ابن جوزى، به تکذیب سند و توجیه متن حدیث «باب» پرداخته است. بررسى سیره ابن تیمیه در برخورد با فضایل اهل بیت رسول(ص)، نشان داده که وى با اعتماد به استدلال‌هاى نااستوار، نسبت به فضیلت سوزى و مرجعیت زدایى از اهل بیت و فضیلت سازى و مرجعیت نمایى…

چکیده شیعیان در تعیین امام، قائل به «نص» از جانب خدا و رسول اند و عمده ترین راه دستیابی به نص را حدیث می دانند که اگر به صدور آن علم حاصل شود، حجیت آن پذیرفته خواهد بود. یکی از نصوص امامت حدیث قدسی «لوح» است که در آن، به نام اوصیای رسول خدا تصریح شده است. این حدیث که با الفاظی گوناگون و با چند سند روایت شده، حدیثی متواتر یا دست کم خبر واحد محفوف به قرائن و دارای حجیت و اعتبار لازم است. تعدد طرق، موافقت متن حدیث با عقل، آیات قرآن، اخبار متواتر و واقعیت خارجی…

چکیده قرارداد مزارعه میان بیش از دو نفر، موضوعی اساسی در فعالیت‌های اقتصادی است که در این مقاله سعی خواهد شد موضوع بر اساس نگاه توسعه‌ محور اسلام بررسی شود. در نوشتار حاضر دو دیدگاه موافق و مخالف در باب مزارعه میان بیش از دو نفر مطرح شده است که این مقاله دیدگاه موافق را با توجه به دلایلی مانند عمومات و اطلاقات کتاب و سنت و همچنین دلایل خاصی که در باب مزارعه ذکر شده‌اند، با روش توصیفی – تحلیلی تقویت می‌کند؛ زیرا اجتهاد پویا، موضوعیت خاصی در ادارۀ جامعه دارد و اقتضا می‌کند که این عقد با توجه…

چکیده: یكی از شرایط صحت عقد مزارعه معلوم بودن مدت آن است. اگر مدت تعیین شده برای رسیدن محصول كافی باشد، ولی زراعت به علل طبیعی مانند تغییر هوا یا تاخیر زارع در كاشتن بذر در آن مدت، نرسیده باشد نسبت به وضعیت زرع سه نظر در فقه مطرح شده است كه عبارتند از: ۱. ازاله زراعت بدون دادن ارش، ۲. ازاله زراعت با دادن ارش، ۳. ازاله زراعت بدون دادن ارش در صورت تقصیر زارع و ابقای زراعت با گرفتن اجرت المثل در صورت عدم تقصیر زارع. در حقوق ایران، ماده ۵۴۰ قانون مدنی، گر چه به طور مطلق،…

چکیده: در زمینه رابطه مخابره و مزارعه و نیز جواز یا عدم جواز آن دو اختلاف وجود دارد. اختلاف مزبور از دو دسته روایات ناشی می شوند که در یک دسته، از مخابره نهی شده و در دسته دیگر از معامله پیامبر «ص» با اهالی خیبر در مقابل دریافت نصف محصول زمین‌ها سخن به میان آمده است. قائلان به جواز مخابره (مزارعه) روایات ناهیه از مخابره را توجیه نموده اند تا با جواز مزارعه قابل جمع باشند، ولی فقهایی که به دلیل شباهت مخابره با مزارعه به عدم جواز مزارعه و مخابره باور دارند، روایات ناهیه را ناسخ روایات جواز…