مقالات

چکیده امام سجاد(ع) در شرایط سخت پس از رخداد عاشورا، مسؤولیت خود را بیشتر از طریق کلام و سخن که بخش اعظم آن در قالب ادعیه و کلمات قصار و کمی در اشعار برجای مانده از آن حضرت تجلّی یافته، به انجام رسانیده است. کلام وی در عین حال که رابطه عاشقانه انسان با خدا را به زیباترین شکل ممکن به تصویر کشیده، حاوی موضوعات گوناگون و متنوّع در رابطه با جنبه های مختلف هدایت انسان است. اشعار منسوب به آن حضرت نیز بسان دعاهای صحیفه سجادیه، دربردارنده نکات ارزشمند و ضروری در هدایت بشر به سوی کمال است که…

چکیده إنّ إطلاق وصف مؤسس أی علم یعنی تقدمه فی وضع اللبنة الأولى له، وثبوت أسبقیته. وعلى الرغم من ورود الروایات الکثیرة التی أشارت إلی أن الواضع الأول للنحو هو الإمام علی علیه السلام، الذی قام بتوجیه أبی الأسود الدؤلی للتوسع ووضع بقیة القواعد، إلّا أنّ بعض الـمحققین الـمحدثین اعتمدوا قلةً من الروایات التی تشکک فی ذلک، مما حدا ببعضهم إلى إنکاره، سیرا على نهج أکثر الـمستشرقین فی إنکار قدرة أوائل العرب والـمسلمین على تأسیس العلوم. ومن خلال الرد على الـمنکرین یتبین ضعف رأیهم؛ فوجود التقسیمات والتفریعات فی الأدب الـجاهلی یثبت خطأ نفیها،کما أن اختصاص کل لغة بمیزاتها ینفی إمکانیة…

چکیده دعبل خزاعی از نامدارترین شعرای متعهّد اهل بیت (ع)، در قرن سوم هجری است که در عصر عباسی می‌زیست. او چندین قصیده در مدح اهل بیت (ع) دارد؛ ولی شهرتش را بیشتر مرهون قصیده تائیه‌ای است که بعدها به نام «مدارس آیات» مشهور شد. موضوع قصیده او مدح اهل بیت (ع) ، رثای سید الشهدا (ع) ، هجو دشمنان آنان و دفاع از حقوق پایمال شده آن‌ها به دست خلفای عباسی و اموی است. طلائع بن رزّیک نیز از جمله شعرای نه چندان مشهور قرن ششم است که در دوره فاطمیان می‌زیست، او قصاید فراوانی در مدح و رثای…

چکیده در سیره پیامبر اعظم(ص) درس ها وعبرت­ های بی­ شماری نهفته است. مسلمانان از زمان ظهور اسلام تا کنون همواره تلاش نموده­ اند این درس­ ها را مد نظر داشته و در زندگی فردی و اجتماعی خویش به کار بندند. در عصر آغازین ظهور اسلام، مسلمانان مکه ومدینه و به ویژه شاعران و سخن­ سرایان این دوره که از نزدیک با اخلاق قرآنی و منش خاتم رُسل(ص) آشنا بوده و با چشمان خویش، رفتار انسانی پیامبر خدا را نظاره می­ کردند، به تدوین و تبیین این سجایای بی­ نظیر اخلاقی پرداخته و به عنوان زبان رسا و رسانه گویای…

چکیده قصیده هائیّه منسوب به امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا(ع)، از جمله مصادیق عینی تعلیم و روشنگری در سطح فردی و اجتماعی است که امام(ع) در آن، هنجارها و ناهنجاری­های اخلاقی و پیامدشان را با زبانی بلیغ و ادبیّاتی نافذ یادآور شده‌اند. مقالۀ حاضر بر آن است تا به روش تحلیل محتوای کیفی، کارکرد سازه­ های بلاغی و زبانی را در تأثیرگذاری هرچه بیشتر کلام امام رضا(ع) و انتقال بهتر معانی مورد نظر ایشان(ع) در قصیدۀ مزبور تبیین و تحلیل نماید. برآیند پژوهش نشان می ­دهد امام(ع)، با به کارگیری اسلوب خِطابی و پی ­ریزی زیرساخت­های تأثیرگذار بلاغی…

چکیده با وجود اندیشه تابناک و منش خردگرا در گفتمان تشیع، شیعه عملاً در طول تاریخ مورد فرونگری از جانب مخالفان بوده است که گاه با انتساب عقاید انحرافی، درصدد خدشه­ دار کردن چهره شیعه بوده ­اند. شوقی ضیف، پژوهشگر، مورخ ادبی و دانشمند معاصر مصری در آثار خود، بیشتر شاعران شیعه را غالی معرفی کرده است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا با بررسی مفهوم غلو در کتاب­ های لغت و منابع رجالی و ملل و نحل و ارائه­ تعاریف گوناگون، مروری اجمالی بر معنای این واژه داشته باشیم و اساساً روشن شود که ضیف چه مفهومی…

چکیده در دوره عباسی اول، دعبل خزاعی به دفاع از تفکر شیعه، به ویژه حقانیت علویان پرداخت. اشعار احتجاجی او در اثبات عقاید شیعه، مسأله امامت و خلافت و نقض گفتار مدعیان، فراوان است. این مقاله در صدد یافتن پاسخی برای سؤالات زیر است – رویکردهای احتجاجی شاعر برای اثبات حقانیت اهل‌بیت (ع) مبتنی بر چه اصول و مواردی است؟ – گرایش غالب شاعر برای اقناع مخاطب بیشتر بر محور چه عناصری می­ چرخد؟ – مضمون اشعار، چه تأثیری بر زبان و بیان شاعر گذاشته است؟ قدرت بیان، و استدلال منطقی از جنبه‌های مهم شعر احتجاجی این شاعر متعهد به…

چکیده شاعران فراوانی در گسترۀ ادب عربی و فارسی سعی کرده‌اند، مناقب و فضائل خاندان عصمت و طهارت را در شعر خود بازتاب دهند و آن‌ها را به عنوان الگوهای متعالی بشری معرّفی کنند. دعبل بن علی خزاعی، شاعر مدّاح اهل‌بیت در روزگار عبّاسیان و نظیری نیشابوری، شاعر ایرانی سبک هندی، در بخشی از سروده ­هایشان، تبیین صفات انسانی و ترسیم جنبه­های مختلف شخصیّت امام رضا (ع) را به عنوان تعهّد و رسالت ادبی خود برگزیده­اند. پژوهش حاضر، تلاش می‌کند با رویکردی توصیفی – تحلیلی، هم­سویی دو شاعر در این زمینه را مورد خوانش تطبیقی قرار دهد. یافته­ های پژوهش…

چکیده از برجسته ­ترین جنبه­ های زندگی انسان، چگونگی ارتباط با خالق هستی، سختن گفتن، نحوۀ دعا کردن و مسألت کردن از بارگاه الهی و تنظیم روابط خود با او و سایر انسان­ها بوده و متون دینی، بهترین عرصۀ دستیابی وی به این موارد است. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر تلازم قرآن و عترت(علیهم السلام)، برجسته ­ترین بایسته­های خواهانی از خداوند در زیارت­نامه­ های امام رضا (علیه السلام) را بر اساس آموزه ­های قرآنی، تحلیل نماید. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که بخش قابل توجّهی از زیارت­نامه­…

چکیده سرگذشت حسین‏ بن موسی‏ الکاظم، برادر امام هشتم (علیه ‏السلام) همچون بسیاری از امامزادگان تا حدودی مبهم است. یکی از زوایای تاریک حیات وی مکان دفن اوست که اقوال متعددی درباره آن وجود دارد. او بنا به گزارش‌ مشهور، در شهر طبس به خاک سپرده شده است. از جمله مستندات مربوط به دفن وی در طبس، نامه‌ای منسوب به امام‏‏‏ رضا (علیه‏ السلام) خطاب به حکمران طبس است که گمان می‌رود درباره وی نوشته شده است. در این نامه از اخبار رسیده درباره قصد نوجوانی از عترت رسول خدا (صلی‌الله ‏علیه ‏وآله) و دوازده ‏ساله به نام حسین برای…

چکیده دعبل شاعر برجستۀ شیعی است که عشقش به امامان معصوم (علیهم‎السلام) قطعی و انکارناپذیر است. وی سراسر دیوان خویش را مزیّن به نام ائمه اطهار (علیهم‎السلام) به‎ویژه امام‎رضا (علیه‎السلام) نموده و با ابزار شعر، درصدد آن است که با بیان ویژگی­های ظاهری و معنوی امام‎رضا (علیه‎السلام) و شناساندن حاکمان مستبد آن دوران، ظلم و ستم به اهل بیت (علیهم‎السلام) و مظلومیت آنان را در آیینۀ اشعارش به تصویر بکشد. این پژوهش به روش توصیفی‎ـ‎تحلیلی کوشیده است جلوه­ های پایداری سروده ­های رضوی در دیوان دعبل را استخراج، بررسی و تحلیل کند. بررسی ­ها نشان داد دعوت به مبارزه، ترسیم…

چکیده جریان امامت شیعی برای نخستین‎بار در عهد امام جواد (علیه‏ السلام) با پرسش‎هایی متفاوت مواجه گردید. همین امر موجب شد تا آن حضرت از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار شود. حضرت با اینکه در خردسالی به امامت رسید، به خوبی توانست پاسخگوی مشکلات و پیشامدها باشد؛ چه در حوزۀ سیاست و اجتماع و چه در عرصۀ اندیشه و باورها. امام جواد (علیه‏ السلام) مسیر امامت شیعی را با طراحی درست به پیش برد، به‎گونه‎ای که پس از آن حضرت دیگر انشقاق ماندگاری در مذهب شیعه و جریان امامت رخ ننمود. امام (علیه‏ السلام) به‎جهت حضور در دورۀ خاصی از…