مقالات

چکیده الاحتجاج علی اهل اللجاج از آثار سدههای میانه درباره اهل بیت به شمار می رود که در پیدایی آثار دوره های پس از خودش، مؤثر بوده است. طبرسی مؤلف این اثر، همچون دیگر عالمان شهیر شیعه، شناخته نیست، اما کتابش از آوازه بلندی برخوردار است و روایاتی را در بردارد که شماری از آنها، یگانه اند. این نوشتار منابع و منقولات احتجاج را از کتاب های پیشین برمی رسَد. بنابر یافته های بررسی، بیش تر محتوای کتاب در منابع معتبر و نامعتبر گوناگون شیعه یا اهل سنت دیده می شود، اما گزارش احتجاج درباره همان محتوا، در سنجش با…
چکیده اسماعیلیه از جمله فرق برجسته علمی، کلامی و فلسفی شیعی هستند که به دلیل کیفیت و ماندگاری تعالیم آنان در ادوار متعدد مورد مطالعه شرقشناسان واقع گردیده اند. تاریخ این فرقه به چند مرحله تقسیم شده است که دوره اول (تأسیس فرقه تا تشکیل آن در 297ق) مرحله نضج گرفتن تعالیم آنان می باشد و در مقایسه با مراحل بعد اطلاعات کمتری نیز درباره آن موجود است. مطالعات پیرامون این فرقه سیر متفاوتی را طی کرده و در این راستا همواره اسلام پژوهانی بوده اند که با تعصبات کمتر وروش علمی و مستند به آثار اسماعیلیه در مراکز تحقیقاتی…
چکیده علی رغم فساد مذهب واقفیان، به دلیل رویکرد عالمان امامیه در قبول روایات واقفیان توثیق شده،، نام برخی از سران واقفیه در اسناد شماری از روایات مهدوی به چشم می خورد. این در حالی است که وجود انگیزه های فرقه ای می تواند موجب جعل یا تحریف روایت تلقی شود. از آنجا که واقفیان در تبیت ادعای مهدویت برای امام کاظم (ع) از چنین انگیزه ای برخوردار بوده اند و از سوی دیگر در میان عناصر روایی اخبار مهدوی موجود در منابع امامیه با برخی از مصادیق تاریخی دوره تکوین و تثبیت این فرقه شباهت هایی وجود دارد، تأمل…
چکیده در ابتدای دوران اسلامی، یثرب از سکونتگاه‌های عمده منطقه حجاز بود. به‌علت مهاجرت پیامبر(ص) به آنجا و شکل‌گیری حکومت پیامبر در آن سرزمین و همچنین نزول بخش درخور توجهی از پیام‌های الهی در یثرب، این سکونتگاه اهمیت چشمگیری داشت. این مقاله بر آن است دریابد مستشرقان تا چه اندازه موفق شده‌اند به واقعیت تاریخی یثرب/مدینه نزدیک شوند و همچنین تصورشان از محدوده یثرب/مدینه چگونه است. برای پاسخ به این مسئله ابتدا آرای خاورشناسان درباره یثرب/مدینه مرور می‌شود؛ سپس نتایج مطالعه‌های خاورشناسی با آخرین دستاوردهای پژوهشگران مسلمان، در حوزه تاریخ محلی مدینه، مقایسه خواهد شد تا میزان مطابقت آنها با…
چکيده: با استقرار خلافت فاطميان در297ه.ق در افريقيه، رهبران نهضت فاطمي با تشكيل «سازمان دعوت» به گسترش نفوذ خود در سرزمين هاي اسلامي پرداختند. يكي از كانون هاي مورد توجه داعيان فاطمي، مناطق كوهستاني قفص جنوب كرمان، مقر عشاير قفص، بود كه به اسماعيليه ي فاطمي گرايش يافتند. هدف اين پژوهش، بررسي تاثير رقابت تجاري فاطميان و عباسيان بر گرايش زودهنگام عشاير قفص به اسماعيليه ي فاطمي مي باشد و با روش تحليلي تاريخي، به بررسي اين موضوع مي پردازد. دستاوردهاي پژوهش نشان مي دهد كه فاطميان در رقابت تجاري با عباسيان و با هدف تضعيف قدرت عباسيان، سعي در…
چکیده میان دانشوران معاصر شیعه سه دیدگاه درباره رویکرد علامه محمد باقر مجلسی در تألیف بحار الانوار وجود دارد. بیشتر آنان برآن‏ اند که هدف وی فقط جمع ‏آوری احادیث بوده است. عده ‏‏ای نقش گزینشیِ وی در انتخاب مصادر و احادیث بحار الانوار را به قصد کارآمد شدن پذیرفته‏ اند. گروه دیگری افزون بر تأیید گزینشی بودن روایات بحار الانوار، بر این باورند که وی روایاتی را که خود صحیح ‏‏ می‏ دانسته در بحار الانوار آورده، مگر در موارد اندکی که خود به عدم اعتبار حدیث اشاره کرده است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی به واکاوی…
چکیده موضوع منابع دانش و سرچشمه معرفت پیشوایان شیعه، در یک نگاه، با بررسی آیات و روایات مطرح در این مسأله قابل پی‌گیری است. الف باب عنوانی است گویا در بیان چشمه‌ای از مبادی دانش امام که بر دو محور خاتمیت و جانشینی پیامبر استوار شده است. جست و جو در روایات فراوان این حوزه نشان از انتقال دانشی گسترده و مستور دارد که قابلیت دریافت کننده آن دانش، او را بهره‌مند از منبعی زلال و الهی از معرفت و آگاهی می‌نماید. نگاشته حاضر، پس از نیم نگاهی به مصادر روایات الف باب و گردآوری خانواده احادیث آن و بررسی…
چکیده بعثت پیامبر اکرم(ص) اساس و کانون دین اسلام است. مسلمانان در طول تاریخ تلاش‏های گسترده ‏ای جهت تبیین اهداف بعثت انجام داده‏اند. تفکّرات و رویکردهای مختلفی که نشان از پویایی اهداف به تنوع عقاید و برداشت‌ها دارد. هر چند روایات مشهور بعثت در بسیاری از منابع و مقالات معرفی و بررسی شده‏اند، اما گستره روایات اهداف که بالغ بر شصت و یک روایت است، و با حذف مفاهیم مشابه به بیست و دو حدیث، تقلیل می‌یابد؛ محور این پژوهش واقع شد. برای این منظور این پژوهش، ضمن گزارشی از روایات و نگاهی به مصادر معتبر شیعه و سنی، نمایه…
اصل مقاله مبانی رهبری در اسلام قسمت چهل و چهارم نقش زهد، شجاعت و صداقت در رهبری در گذشته توضیح دادم که ویژگی«یقین» مهمترین و اساسی‌ترین شرایط رهبی در اسلام است و همه خصایصی که رهبر باید واجد آن باشد بنحوی با این ویژگی در ارتباط است، در قسمت چهل و سوم، سه خصیصه از خصایص رهبری که از آثار یقین است یعنی خصیصه صبر، توکل و اخلاص تبیین شد و اینک تفسیر خصیصه چهارم و ارتباط آن با یقین: *** 4- زهد یکی دیگر از خصایص رهبران الهی زهد است، زهد نیز یکی از فروع و شاخه‌های یقین محسوب…
چکیده اخلاق از ضرورت‏های هر جامعه به ویژه در دوره‏ی جدید است. اما دانشمندان در فرهنگ‏های مختلف تلاش کرده‏اند بر اساس مبانی خاص خود، نظام اخلاقی متناسب با فرهنگ و مقتضیات اجتماعی پی‏ریزی کنند. دسته‏ای از متفکران مسلمان براساس فرهنگ وارداتی غرب در قرون اولیه اسلامی، نظام اخلاقی بنا کردند که به نام اخلاق فلسفی یا اخلاق یونانی یا اخلاق ارسطویی مشهور شد. نیز گروه دیگر در چارچوب دانسته‏های متصوفه و عرفا نظام اخلاقی صوفیانه یا عرفانی را تأسیس کردند. از همان زمان‏های دور عده‏ای سر تسلیم در مقابل نظام‏های غیرقرآنی و روایی فرود نیاوردند و در صدد نظام‏سازی اخلاقی…
چکیده خرد حکم می کند که برای حکومت بر مردم شرایطی لازم است. این ضرورت در حکومت اسلامی مضاعف است که اهدافی وسیع تر و والاتر از سایر حکومت ها را تعقیب می کند. بنابراین، فردی که ولایت بر جامعه پیدا می کند باید بتواند جامعه را در مسیری هدایت کند که به مصلحت دنیا و آخرت مردم است. از این شرایط به شرایط عمومی ولی فقیه یاد شده که مورد تایید عقل و نقل می باشند و این انطباق عقل و شرع نشانگر این است که این ولایت، میان عقلا و دینداران اجماعی است. در قسمت اول این نوشتار،…
چکیده با این که همیشه از فرهنگ عرب قبل از اسلام به عنوان فرهنگ جاهلی یاد می شود، اما طبیعی است که تمامی سنت ها و نظام های اخلاقی و اجتماعی عرب را سنت های بد و نکوهیده، یا اخلاق مکروه و مذموم تشکیل نمی‌داده است؛ که اگر چنین بود آنان هرگز نمی‌توانستند به حیات خود ادامه دهند، ولی بدون تردید، در غالب شئون زندگی آنها، فرهنگ غلط و آداب و عادت های ناپسند جلوه بیشتری داشته است. ما در قرآن مجید با بسیاری از آرمان‌های اخلاقی برخورد می‌کنیم که به شکلی در میان عرب وجود داشت، فضیلت‌هایی چون سخاوت،…