مقالات

چکیده از مهم‌ترین مباحثی که در اسلام مطرح شده است، شیوۀ رفتار با همسر و فرزندان است. هدف این پژوهش، واکاوی سبک زندگی امام حسین(ع) با تأکید بر روابط خانوادگی ایشان می‌باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه کتاب‌ها و مقالات مرتبط با سبک زندگی امام حسین (ع) است. نمونه در این پژوهش، شامل بیست کتاب و چهار مقاله می‌باشد. از روش کیفی تحلیل محتوا با رویکردی کاربردی به مطالعه کتاب‌ها و پژوهش‌های مربوط به سبک زندگی امام حسین(ع) پرداخته شده است. مولفه‌های سبک زندگی امام حسین(ع) شامل هفت مولفه اصلی (رفتاری، ساختاری، ارتباطی، اجتماعی، شناختی، عاطفی-هیجانی و معنوی) و سی مولفه…

چکیده رسول خدا(ص) در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت و نیز با اقشار گوناگون تعامل‌هایی متناسب با شرایط داشته است. در دوران اقامت در مدینه کنش‌های آن حضرت(ص) به صورت خاص و از ابعاد گوناگون قابل بررسی و الگوبرداری است. یکی از این ابعاد، تعاملات اجتماعی پیامبر(ص) با زنان است. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که «تعامل پیامبر(ص) با حضور اجتماعی زنان در مدینه چگونه بوده است؟». در پاسخ به این سؤال که با روش حضور و غیاب ذهنی صورت گرفته، معلوم می‌گردد که رسول خدا(ص) در تعامل با زنان مدینه، اعتدال در کُنش را پیشه کرده که…

چکیده مقایسه اندیشه‌های ابو‌سهل و ابو‌محمد نوبختی با سید مرتضی از آن جهت که متهم به گرایشات اعتزالی هستند، می‌تواند در شناخت بهتر از مدرسه کلامی بغداد و تحولات اندیشه‌ای درون آن یاری‌رسان باشد و برخی ابهامات تاریخ کلام امامیه را بر‌طرف کند. از این‌رو، در این مقاله با مقایسۀ روش و محتوای کلام این متکلمان امامی علاوه بر بیان نقاط اختلاف آنان، اشاره‌ای به میزان هم‌گرایی آنان با اندیشه‌های معتزله گردیده و در نهایت گویای این مطلب است که در نگاه کلی سید مرتضی بیش از بنو‌نوبخت به اندیشۀ معتزله نزدیک شده است. کلیدواژه‌ها: نوبختیان؛ سید مرتضی؛ معتزله؛ کلام…

چکیده معتزلیان شیعه شده عنوانی برای برخی از متکلمان شیعی است که سابقۀ تفکر اعتزالی دارند. ابوعیسی وراق، ابن راوندی، ابن قبه رازی، ابن مملک اصفهانی و ابن فسانجس از شخصیت‌های این دسته از متکلمان هستند. اینان با آگاهی از نظام الاهیاتی معتزلیه اندیشه‌های امامی را پذیرفتند و در راه دفاع و تبیین آموزه‌های کلامی امامیه تلاش کردند. این تلاش تغییراتی را در تفکر امامیه و سوق دادن کلام امامیه به اندیشه‌های اعتزالی به همراه داشت. این مقاله به بررسی این موضوع و راست‌آزمایی این نظریه پرداخته است. به نظر می‌رسد عموم جامعه علمی امامیه، به طور غالب، نگاه مثبتی…

چکیده در سدۀ سوم هجری برخی راویان حدیث از سوی احمد بن محمد بن عیسی اشعری از شهر قم اخراج شدند. از آنجا که بیشتر اخراج شدگان متهم به غلو بودند، دلیل اخراج ایشان، غلو و انحراف عقیده دانسته شده است و با یک تعمیم کلی اظهار می‌شود که قمی‌ها راویان را به کوچک‌ترین شائبه غلو از شهر اخراج کرده‌ و در حقیقت به حذف کلی آنان حکم می‌کردند، ولی به نظر می‌رسد که دلایل اخراج این افراد، تنها انحراف در عقیده نبوده است، بلکه اخراج شدگان گروهی اجتماعی و فعال بودند که حضور ایشان در قم در شرایط سیاسی…

چکیده در دوران غیبت صغری، ابو‌سهل اسماعیل بن علی و ابو محمد حسن بن موسی نوبختی از مشهورترین متکلمان امامیه در بغداد بودند که نقش مهمی در انتقال میراث کلامی امامیه به متکلمانی چون شیخ مفید و سید مرتضی بر عهده داشته‌اند. از آن‌جا که اندیشه‌های امامیه در دوران شیخ مفید و سید مرتضی تفاوت‌هایی با آراء متکلمان عصر حضور همچون هشامین و مؤمن‌الطاق دارد و به نوعی به اندیشه‌های کلامی معتزله نزدیک‌تر شده برخی برآنند که نوبختیان در تطوّر اندیشه‌های متکلمان امامی و هم‌گرایی آنان با معتزلیان نقش اصلی را بر عهده داشته‌اند و در حقیقت، عقل‌گرایی معتزلی به…

چکیده خوارج اندیشه‌ای خودخواسته و منسجم درباره جامعه نداشته‌اند، ولی برخی از باورهای دینی و اخلاقی آنها آثار عمیقی بر صورت‌بندی رفتار ایشان در عرصه‌های اجتماعی داشته است. رویکرد اجتماعی خوارج را می‌توان هم در خاستگاه‌ فرهنگی و شخصیتی و پیوندشان با طبقۀ قاریان، و زمینه‌های بدوی و عربیِ آنها جست‌وجو کرد، و هم می‌توان آن را در اصول عقیدتی و قواعد رفتاری و اخلاقی خوارج مانند اصل «خودبینیِ دینی وگسست میان “من” و “دیگری” در جامعۀ مسلمین»، اصل «عدم تبعیض ایمان (کلی و نه کل‌بودن ایمان)»، اصل «سادگی و صراحت»، اصل «گریز از دنیا»، و اصل «تعمیم گناه از…

چکیده ابو اسحاق ابراهیم بن نوبخت از متکلم ـ فیلسوفانی است که درباره تاریخ زندگانی او اختلاف ‌نظر بسیار است. در این مقاله، با شواهد گوناگونی نشان داده می‌شود که نوبختی اندیشمند معاصر سید مرتضی و ابوالحسین بصری است. همچنین تلاش می‌شود با مقایسه آرای او با سید مرتضی از متکلمان متقدم و نیز علامه حلّی از متکلمان متأخر، تأثیرگذاری‌های کلامی ایشان بر مباحث کلامی به‌ویژه مباحث متأخران و نیز اهمیت و جایگاه تاریخی ـ علمی او با دقت بیشتری بررسی گردد. کلیدواژه‌ها: نوبختی؛ الیاقوت فی علم الکلام؛ سید مرتضی؛ علامه حلّی.

چکیده نوشتار حاضر از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع) به ابعاد مختلف شخصیتی پیامبر اکرم (ص) می‌پردازد. در این نوشتار با روش توصیفی شخصیت پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)- کسی که نزدیک‌ترین فرد به رسول اسلام(ص) و برجسته‌ترین شاگرد مکتب او است – موردبررسی قرارگرفته است و نتیجه به‌دست‌آمده این است که امیرالمؤمنین علی(ع)پیامبر اسلام(ص) را فردی معرفی می‌کند که دارای یک شخصیت فوق‌العاده فردی و اجتماعی است که بهترین الگو است؛ و باید این‌طور باشد زیرا از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)، پیامبر(ص) برای اینکه بتواند به‌خوبی وظیفه هدایت امت را به انجام برساند باید از خصوصیات و شخصیت ویژه‌ای بهره ببرد….

چکیده: حکومت‌ها برای راضی نگاه داشتن مردم در پی آن بوده‌اند تا دست حداقل‌هایی را برای آن‌ها یا برای برخی از آن‌ها فراهم کنند، اگر چه میزان دخالت حکومت‌ها در این امر تفاوت می‌کرده است. این مطالعه به بررسی دیدگاه‌های رفاهی علی بن ابی طالب به عنوان کسی که حکومت داری‌اش سرمشق و الهام بخش ایرانیان است می‌پردازد. برای این منظور از روش تحلیل محتوا استفاده گردیده است. تحلیل محتوای مضمونی کل نهج‌البلاغه با مقوله رفاه و گزارش یافته‌ها به صورت جداول فراوانی و تحلیل یافته‌ها به صورت کیفی انجام شده است. زیر مقوله‌های رفاهی به دست آمده به صورت…

چکیده: رابطه اخلاق و اقتصاد از موضوع های مورد بررسی در بحث های امروزین علوم انسانی است. از یک منظر، قائلان به لزوم جدایی اقتصاد از اخلاق بر این نکته تاکید دارند که اقتصاد از آنجا که به دنبال فراهم نمودن امکانات برای رفع محدودیت ها و ارتقاء سطح زندگی افراد است، امری اخلاقی است که دست نامرئی بازار آن را هدایت می کند. اما از منظری دیگر و با تاکید بر پیامدهای منفی ناشی از سیاست های اقتصادی، این باور وجود دارد که مداخله دولت برای اخلاقی کردن اقتصاد امری ضروری است و شکل گیری و توسعه دولت های…

چكيده: تأمين اجتماعي، يكي از موضوعات كلان نظام‌هاي اقتصادي معاصر است. در اكثر كشورهاي پيشرفته، بين يك چهارم تا يك سوم توليد ناخالص ملي و بخش اعظم بودجه دولت به اين امر اختصاص دارد. با اين حال، الگوهاي رايج تأمين اجتماعي، كه عمدتا در بستر مباني مكتبي و شرايط تاريخي جوامع سرمايه‌داري شكل گرفته‌اند، با مشكلات فراواني از جمله در ناحيه تأمين منابع مالي مواجه گرديده‌اند. اين مقاله با روش تحليلي- توصيفي، به بررسي ويژگي‌هاي الگوي مطلوب تأمين اجتماعي اسلامي در مقايسه با الگوهاي تامين اجتماعي معاصر مي‌پردازد. بنا به فرضيه مقاله، تحقق اهداف تأمين اجتماعي در رهيافت اسلامي در…