مقالات

چکیده: عرف يا سيره عقلا با تاييد شارع حجت مى گردد و در تبيين معانى متون دينى و تعيين مصاديق براى موضوعات آنها نقش مهمى دارد. از اين رو سزاواراست فقيهان با رويكردى عرفى – نه عقلى – به كتاب و سنت مراجعه كنند و ازمباحث جانبى آن همچون تقسيمات، حدود حجيت، اتحاد و اختلاف عرف ها،رابطه ميان حقيقت شرعى با معانى عرفى و لغوى، دوران ميان عرف عام و عرف خاص، جمع عرفى در تعارض ادله، تاثير عرف در تشريع احكام و مباحث ديگركه نوشتار حاضر به تشريح آنها مى پردازد – غفلت نورزند. نگاه كلى پيرامون بحث 1….

حجیت سیره اهل بیت (ع) در مسائل سیاسی و اجتماعی

چکیده «سیره‌ی متشرّعه» به عنوان یکی از اسناد کشف شریعت، از دیرباز مورد توجّه اصولیان بوده است. با این وجود، کم‌تر پژوهش‌گری به فحص از ادلّه‌ی اعتبار آن همّت گماشته و تنها مسأله‌ای که محور بحث واقع گردیده، اعتماد بر حجیّت عقلی این نهاد پس از احراز معاصرت معصوم است. در نوشتار حاضر سعی بر آن شده است، ادلّه‌ی اعتبار «سیره‌ی متشرّعه» و جوانب آن مورد نقد و تحلیل دقیق واقع شود. نویسندگان در این مقاله، افزون بر مخدوش یافتن ادّعای اجماع در مسأله، مجموع دلایل و مؤیّدات یاد شده از «کتاب» و «سنّت» را مورد مناقشه قرار می‌دهند و…

چکیده: به برکت فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات، امکان گفت وگوي اديان، فرهنگ ها و مليت ها بيشتر فراهم شده و توافقات بين المللي و اجماعات جهاني بر مسائل گوناگون؛ به ويژه مسائل تربيتي، رشد فزاينده اي يافته است. نوشتار حاضر بر اساس روش استنادي و تحليلي در صدد است تا مواجهه فقه تربيتي را در اين وضيعت بررسي نمايد و به شکل ويژه، ميزان حجيت شرعي سيره عقلاي مستحدث در تعليم و تربيت و نيز توافقات و بناهاي تربيتي عقلاي عصر حاضر را واکاوي نمايد. براي اين منظور در ابتدا، ديدگاه هاي موجود در اصول فقه شيعه صورت بندي…

متن سیره عقلایى عملا یکى از منابع مهم فهم احکام است و بسیارى از احکام دین مبین اسلام از احکام امضایى است که همان سیره عقلاست. با وجود این چندان که باید به تنقیح این بحث پرداخته نمى‏شود و از آن به اجمال بحث مى‏کنند. از معدود کسانى که این بحث را شکافته و شقوق آن را بیان داشته‏اند، مرحوم شهید صدر است. ایشان با دقتى قابل توجه به انواع سیره و مبانى حجیت آن پرداخته‏اند. مقاله حاضر ترجمه بخشى از کتاب بحوث فى علم الاصول است. گرچه معمولا بحث «ظواهر» به عنوان نخستین اماره و ظن شرعى، مقدم داشته…

چکیده پس از تشيل دولت عباسي (132ق) شاهد سلسله قيام هاي حسنيان (بني حسن ع) عليه دولت عباسي هستيم که تا دهه نود قرن دوم هجري قمري را در بر مي گيرد. برخي از دلايل اين قيام ها در نگاه حسنيان به خلافت نهفته است، در نظر آن ها در درجه اول علوي بودن و در درجه دوم اقربيت به پيامبر شروط اساسي احراز مقام خلافت بود. از اين رو آنها عباسيان را غاصب خلافت مي دانستند. در مقابل، عباسيان نيز براي اثبات حقانيت خود در خلافت به مسايلي چون وراثت اعمام و … استناد مي کردند. در مقاله حاضر…

چکیده سرآغاز خیزش حسنیان برای به دست آوردن قدرت به دوره ی اموی باز می گردد، که با واکنش های متفاوت ارکان قدرت غیر رسمی جامعه همراه بود و طیفی متنوع از حامیان را برای مقابله با قدرت حاکم، گرد هم آورد. اگر چه پژوهشگران، ابعاد مختلف قیام های حسنیان را مورد واکاوی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با رویکردی تحلیلی، دلائل حمایت یا همراهی برخی اصحاب مذاهب اسلامی؛ زیدیه، معتزله، مرجئه با نخستین قیام های حسنیان؛ از نسل حسن مثنی، مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، نزدیکی برخی آراء حسنیان همچون اعتقاد…

چکیده شرح مفصلِ جزئیات رویدادهای مرتبط با قیام امام حسین(ع) و ابعاد مختلف آن از ویژگی های تاریخ نگاری ابومخنف است. اگرچه برخی پژوهشگران، جایگاه ابومخنف و اثر او در تاریخ نگاری اسلامی را مورد بررسی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با تکیه بر رویکرد نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، نحوه ی بازتاب کوشش-های گفتمان حاکم برای هژمون ماندن، در گزارش ابومخنف از واقعه ی کربلا مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، استفاده ی گفتمان حاکم از برجسته سازی و حاشیه رانی، چه در بُعد نرم افزاری (نامه ها و سخنرانی…

چکیده بررسی متن محورِ آثار کهن این امکان را فراهم می آورند تا در بررسی علمی سیر تحول تاریخ نگاری در عرصه های مختلف، مبنایی برای تشخیص برخی تفاوت های محتوایی ایجاد شده در متون داشته باشیم. تکیه ابومخنف در نگارش کتاب مقتل الحسین(ع) بر جزئیات و محاورات و نیز نزدیکی دوره حیات او به واقعه کربلا، مجموعه ای نادر از عملکرد امام(ع) در مراحل مختلف شکل گیری واقعه کربلا را در اختیارمان قرار داده است. بر این اساس، پاسخ به این پرسش که وجه تعلیمی مکتب امام حسین(ع) از آغاز حرکت ایشان از مدینه تا رسیدن به کربلا و…

چکیده لقب‌ها و کنیه‌ها فارغ از سودمندی‌شان در شناسایی افراد،‌ می‌توانند منابع مهمی در جریان‌شناسی فکری، سیاسی و حتی مذهبی به شمار آیند. فلسفه نام‌گذاری، زمینه و آثار اجتماعی، تطور تاریخی، گونه‌شناسی منتسبان به این عناوین، وابستگان و هواداران،‌ همگی از ابعادی هستند که در مطالعات تاریخی می‌توانند دربر دارندۀ نتایجی مهم باشند. بررسی این لقب‌ها و عنوان‌ها با بهره‌مندی از علوم دیگری همچون انساب، رجال، عرفان، اخلاق و تفسیر نیز می‌تواند به گستردگی این گزاره‌ها بیفزاید. «ابوتراب» به عنوان لقب یا کنیه‌ای که برای نخستین‌بار درباره علی بن ابی‌طالب(ع)به کار رفته، از جمله عناوینی است که بررسی آن می‌تواند…

چکیده مناسک حج در آیین اسلام، فرصتی بی‌بدیل برای تزکیۀ نفس انسان‌ها، مایۀ ایجاد وحدت در امت اسلامی و اثرات سازندۀ‌ بی‌شمار دیگر است. این فریضۀ‌ دینی که پیامبر اسلام(ص)و ائمه: بر انجام آن تأکیدی ویژه داشتند، در زمانی کوتاه پس از درگذشت رسول خدا(ص) به ابزاری برای جهت‌دهی به اهداف سیاسی حاکمیت و نیز مخالفان آن تبدیل شد. تناقض رویکرد عامه مسلمانان به حج، با آن‏چه هدف طبقۀ حاکم و گروه‌های رقیب آن از حج‌گزاری در دوره‌های مختلف تاریخ اسلام بوده، برای پژوهشگران حوزۀ تاریخ، مسئله‌ای تأمل‌برانگیز است. با توجه به خیزش حسنیان و عباسیان برای کسب قدرت از…