مقالات

چکیده: عرف يا سيره عقلا با تاييد شارع حجت مى گردد و در تبيين معانى متون دينى و تعيين مصاديق براى موضوعات آنها نقش مهمى دارد. از اين رو سزاوار است فقيهان با رويكردى عرفى – نه عقلى – به كتاب و سنت مراجعه كنند و از مباحث جانبى آن همچون تقسيمات، حدود حجيت، اتحاد و اختلاف عرف ها، رابطه ميان حقيقت شرعى با معانى عرفى و لغوى، دوران ميان عرف عام و عرف خاص، جمع عرفى در تعارض ادله، تاثير عرف در تشريع احكام و مباحث ديگر كه نوشتار حاضر به تشريح آنها مى پردازد – غفلت نورزند.

چکیده در این مقاله دلائل حجیت سیره اهل بیت (ع) در ساحت‌های سیاسی و اجتماعی اثبات گردیده و سخن سکولارهای مسلمان در این زمینه نقد شده است.

چکیده «سیره‌ی متشرّعه» به عنوان یکی از اسناد کشف شریعت، از دیرباز مورد توجّه اصولیان بوده است. با این وجود، کم‌تر پژوهش‌گری به فحص از ادلّه‌ی اعتبار آن همّت گماشته و تنها مسأله‌ای که محور بحث واقع گردیده، اعتماد بر حجیّت عقلی این نهاد پس از احراز معاصرت معصوم است. در نوشتار حاضر سعی بر آن شده است، ادلّه‌ی اعتبار «سیره‌ی متشرّعه» و جوانب آن مورد نقد و تحلیل دقیق واقع شود. نویسندگان در این مقاله، افزون بر مخدوش یافتن ادّعای اجماع در مسأله، مجموع دلایل و مؤیّدات یاد شده از «کتاب» و «سنّت» را مورد مناقشه قرار می‌دهند و…

چکیده: به برکت فناوری های اطلاعات و ارتباطات، امکان گفت وگوی ادیان، فرهنگ ها و ملیت ها بیشتر فراهم شده و توافقات بین المللی و اجماعات جهانی بر مسائل گوناگون؛ به ویژه مسائل تربیتی، رشد فزاینده ای یافته است. نوشتار حاضر بر اساس روش استنادی و تحلیلی در صدد است تا مواجهه فقه تربیتی را در این وضیعت بررسی نماید و به شکل ویژه، میزان حجیت شرعی سیره عقلای مستحدث در تعلیم و تربیت و نیز توافقات و بناهای تربیتی عقلای عصر حاضر را واکاوی نماید. برای این منظور در ابتدا، دیدگاه های موجود در اصول فقه شیعه صورت بندی…

متن سیره عقلایی عملا یکی از منابع مهم فهم احکام است و بسیاری از احکام دین مبین اسلام از احکام امضایی است که همان سیره عقلاست. با وجود این چندان که باید به تنقیح این بحث پرداخته نمی‏شود و از آن به اجمال بحث می‏کنند. از معدود کسانی که این بحث را شکافته و شقوق آن را بیان داشته‌‏اند، مرحوم شهید صدر است. ایشان با دقتی قابل توجه به انواع سیره و مبانی حجیت آن پرداخته‌‏اند. مقاله حاضر ترجمه بخشی از کتاب بحوث فی علم الاصول است. گرچه معمولا بحث «ظواهر» به عنوان نخستین اماره و ظن شرعی، مقدم داشته…

چکیده پس از تشکیل دولت عباسی (132ق) شاهد سلسله قیام های حسنیان (بنی حسن «ع») علیه دولت عباسی هستیم که تا دهه نود قرن دوم هجری قمری را در بر می گیرد. برخی از دلایل این قیام ها در نگاه حسنیان به خلافت نهفته است، در نظر آن ها در درجه اول علوی بودن و در درجه دوم اقربیت به پیامبر شروط اساسی احراز مقام خلافت بود. از این رو آنها عباسیان را غاصب خلافت می دانستند. در مقابل، عباسیان نیز برای اثبات حقانیت خود در خلافت به مسایلی چون وراثت اعمام و … استناد می کردند. در مقاله حاضر…

چکیده سرآغاز خیزش حسنیان برای به دست آوردن قدرت به دوره ی اموی باز می گردد، که با واکنش های متفاوت ارکان قدرت غیر رسمی جامعه همراه بود و طیفی متنوع از حامیان را برای مقابله با قدرت حاکم، گرد هم آورد. اگر چه پژوهشگران، ابعاد مختلف قیام های حسنیان را مورد واکاوی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با رویکردی تحلیلی، دلائل حمایت یا همراهی برخی اصحاب مذاهب اسلامی؛ زیدیه، معتزله، مرجئه با نخستین قیام های حسنیان؛ از نسل حسن مثنی، مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، نزدیکی برخی آراء حسنیان همچون اعتقاد…

چکیده شرح مفصلِ جزئیات رویدادهای مرتبط با قیام امام حسین(ع) و ابعاد مختلف آن از ویژگی های تاریخ نگاری ابومخنف است. اگرچه برخی پژوهشگران، جایگاه ابومخنف و اثر او در تاریخ نگاری اسلامی را مورد بررسی قرار داده اند، اما در مقاله ی حاضر، با تکیه بر رویکرد نظریه ی تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، نحوه ی بازتاب کوشش های گفتمان حاکم برای هژمون ماندن، در گزارش ابومخنف از واقعه ی کربلا مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس بررسی انجام شده، استفاده ی گفتمان حاکم از برجسته سازی و حاشیه رانی، چه در بُعد نرم افزاری (نامه ها و…

چکیده بررسی متن محورِ آثار کهن این امکان را فراهم می آورند تا در بررسی علمی سیر تحول تاریخ نگاری در عرصه های مختلف، مبنایی برای تشخیص برخی تفاوت های محتوایی ایجاد شده در متون داشته باشیم. تکیه ابومخنف در نگارش کتاب مقتل الحسین(ع) بر جزئیات و محاورات و نیز نزدیکی دوره حیات او به واقعه کربلا، مجموعه ای نادر از عملکرد امام(ع) در مراحل مختلف شکل گیری واقعه کربلا را در اختیارمان قرار داده است. بر این اساس، پاسخ به این پرسش که وجه تعلیمی مکتب امام حسین(ع) از آغاز حرکت ایشان از مدینه تا رسیدن به کربلا و…

چکیده لقب‌ها و کنیه‌ها فارغ از سودمندی‌شان در شناسایی افراد،‌ می‌توانند منابع مهمی در جریان‌شناسی فکری، سیاسی و حتی مذهبی به شمار آیند. فلسفه نام‌گذاری، زمینه و آثار اجتماعی، تطور تاریخی، گونه‌شناسی منتسبان به این عناوین، وابستگان و هواداران،‌ همگی از ابعادی هستند که در مطالعات تاریخی می‌توانند در بردارندۀ نتایجی مهم باشند. بررسی این لقب‌ها و عنوان‌ها با بهره‌مندی از علوم دیگری همچون انساب، رجال، عرفان، اخلاق و تفسیر نیز می‌تواند به گستردگی این گزاره‌ها بیفزاید. «ابوتراب» به عنوان لقب یا کنیه‌ای که برای نخستین‌ بار درباره علی بن ابی‌طالب(ع) به کار رفته، از جمله عناوینی است که بررسی…

چکیده مناسک حج در آیین اسلام، فرصتی بی‌بدیل برای تزکیۀ نفس انسان‌ها، مایۀ ایجاد وحدت در امت اسلامی و اثرات سازندۀ‌ بی‌شمار دیگر است. این فریضۀ‌ دینی که پیامبر اسلام(ص)و ائمه(ع) بر انجام آن تأکیدی ویژه داشتند، در زمانی کوتاه پس از درگذشت رسول خدا(ص) به ابزاری برای جهت‌دهی به اهداف سیاسی حاکمیت و نیز مخالفان آن تبدیل شد. تناقض رویکرد عامه مسلمانان به حج، با آن‏چه هدف طبقۀ حاکم و گروه‌های رقیب آن از حج‌گزاری در دوره‌های مختلف تاریخ اسلام بوده، برای پژوهشگران حوزۀ تاریخ، مسئله‌ای تأمل‌برانگیز است. با توجه به خیزش حسنیان و عباسیان برای کسب قدرت از…