مقالات

چکیده آل بویه در قرون چهارم و پنجم هجری(322-447) با سه شاخه: آل بویه فارس، آل بویه ری و آل بویه عراق بر بخشهای گسترده ای از قلمرو خلافت شرقی در مرکز و غرب ایران فرمانروایی کردند. این روزگار عصر زرین فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی است و علوم مختلف از جمله دانشهای اسلامی پله های بزرگ رونق و ترقی را زیر پا نهاد. دوره طلایی تمدن اسلامی ایرانی در کنار تعالیم و آموزه های اسلامی، و همت و پشتکار عالمان و متعلمان، دستاورد حمایتهای مادی و معنوی امیران و وزیران بویهی و محصول رفتار ملایم و توأم با تسامح…

چکیده مقاله‌ی حاضر، به بررسی جایگاه عهدنامه‌ی امیرالمومنین علی(ع) به مالک اشتر، در منابع اسلامی و ویژگی‏های آن می‏پردازد. در این پژوهش، منابع عهدنامه‌ی مالک، اعم از منابع شیعه و اهل سنت، جایگاه آن در منابع فقهی و تفسیری و شهرت آن در نقاط مختلف جهان اسلام، مورد بررسی قرار می‏گیرد. به علاوه، سند این عهدنامه مورد تدقیق قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلف در این‌باره بیان می‏شود. این مقاله‌، در پایان، به مضامین و محتوای عهدنامه پرداخته و محورهای اصلی آن را مورد بحث قرار می‌دهد. سند صحیح و مضامین عالی عهد‌نامه، از جمله دلایل برجستگی خاص آن در بین…

چکیده یونس بن عبدالرحمان از برجستگان اصحاب امامان و مشایخ حدیث امامیه است. در منابع، علاوه بر گزارش‎های فراوان مدح یونس، گزارش‎های جرح نیز دربارۀ او نقل شده است. در حل تعارض این دو دسته از گزارش‎ها، رویکردهایی چون مردود دانستن گزارش‎های جرح به دلیل ضعف سند، توجیه آن‎ها با حمل بر تقیه و جرح مصلحتی و یا جعلی دانستن برخی از آن‎ها از سوی برخی از رجالیون ارائه شده است. مقالۀ حاضر به بررسی علت‌های گوناگون اختلاف نظر دربارۀ یونس بن عبدالرحمان می‎پردازد و هدف آن شناسایی و سامان‌دهی شاخص‌هایی علاوه بر وثاقت، عدالت و مقام علمی، به منظور…

چکیده کتاب الحج نوشتۀ معاویة بن عمار ـ از اصحاب مورد اعتماد امام صادق علیه­ السلام ـ از اصولی است که در تألیف کتاب‌های متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبتِ اعمال حج، زیارت رسول خدا صلی ­الله­ علیه­ و­آله و اعمال سایر اماکن متبرکۀ مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتاب‌های موجود متقدمان امامیه ـ به خصوص الکافی، الفقیه، کامل الزیارات و تهذیب ـ باقی مانده و ارزیابی سندی آن‌ها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتاب‌های…

چکیده مناظرات امام رضا(ع) در ادبیات دینی شیعۀ امامیه از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است. با وجود آنکه برخی در اعتبار و اصالت آن‌ها تردید روا داشته‌اند اما مورد استفاده و استناد بسیاری از محدثان و پژوهشگران قرار گرفته و می‌گیرد. از این رو شایسته است مناظرات حضرت رضا(ع) در عراق و خراسان از نظر سندی و متنی مورد ارزیابی علمی قرار گیرد تا اعتبار و اصالت آن به روشن گردد. در این پژوهش، سند این مناظرات از نظر رجالی مورد بررسی قرار گرفته است. محمد بن فضل هاشمی، راوی مناظرات عراق و غالب رجال سند مناظرات خراسان مانند…

چکیده میرزا مهدی اصفهانی، مؤسس مکتب معارف خراسان، موسوم به «تفکیک»، علاوه بر دارا بودن اجتهاد مطلق و تبحر در علوم عقلی، یکی از قرآن‌پژوهان معاصر نیز به حساب می‌آید. دلیل این مدعا وجود آثاری از ایشان در حوزۀ قرآن همچون معارف القرآن، رسالۀ شاهزاده افسر، رسالة فی وجه اعجاز کلام الله المجید و … است. وی دیدگاه‌های معارفی خود را بر آیات و روایات بنا نهاد و همین گرایش به نقل، سبب شده وی را که نخستین مروج مکتب اصولی میرزای نائینی در ایران است، در جرگۀ اخباریان به شمار آورند. اخباریان، اصول فقه را متخذ از عامه دانسته…

چکیده بررسی زبان نهج البلاغه به عنوان شاهراه فهم این کتاب اهمیت به سزایی دارد. مدعای اصلی این پژوهش آن است که زبان نهج­ البلاغه در بیشینه عبارات، به استثنای برخی موارد و موضوعات خاص، زبانی عرفی است که با سازوکار تفهیم و تفاهم اجتماعی و عموم مردم از هر قشر و طبقه­ ای هماهنگ و سازوار است. این ادعا از رهگذر مطالعه متن نهج ­البلاغه و تحلیل گزاره­ های آن دست­یافتنی و قابل اثبات است. در عبارات امیر مومنان(ع) شاخصه ­های پرشماری گواه بر عرفی بودن زبان نهج­ البلاغه وجود دارد. کاربست نماد، بهره­ گیری از کنایات عرفی، استفاده…

چکیده بزرگان رجالی، در وثاقت محمدبن‌سنان اختلاف­نظر شدیدی دارند. پس از تحلیل و بررسی عوامل تضعیف و توثیق، این نتیجه حاصل است که با توجه به نظریه اکثریت قدما همچون نجاشی و ابن­غضائری و بلکه اجماع اصحاب بنا بر ادعای شیخ مفید بر تضعیف وی، به طور قطع، تمامی موانع وثاقت وی مفقود نیست؛ زیرا ممکن است موانع، منحصر در عواملی چون وجاده­ای و یا غلو نباشد. بنابراین، عوامل تضعیف او که به دست ما رسیده، تمام نیست و بر حسب ظاهر، روایاتی بر توثیق او وجود دارد؛ با این حال، پذیرفتن مضمون این روایات و گذشتن از تضعیفات نجاشی…

چکیده پیوستگی میان پدیده‏های تاریخی و نظریه‏های حدیثی‏ – ‏کلامی از مطالعات میان‌رشته‌ای است که لزوم غُسل یا تجهیز هر امام توسط امام بعدی در این شمار است. این مسأله سه دانشِ حدیث، کلام و تاریخ را به هم پیوند ‌داد و رویکردهای متفاوتی را در مواجهه با آن پدید آورد. برخی وکیلان امام کاظم (ع) – که به واقفیّه شهرت یافتند – با ادعای مهدویت ایشان به مقابله با امام رضا (ع) پرداختند و ضمن استناد به این روایت که امام را جُز امام غسل نمی‌دهد، شبهه‏ای ترتیب دادند که طبق آن، امام کاظم (ع) زنده و امام رضا(ع)…

چکیده علامه حلی، به پیروی از استادش سید احمد بن طاووس، احادیث را در چهار گروه «صحیح»، «حسن»، «موثق/قوی» و «ضعیف» جای داد. این تقسیم پیش از آن از سوی قدما کاربرد نداشته است. شیخ بهایی، «نابودی منابع و از دست رفتن ‏قراین» را علت تغییر در شیوه اعتبارسنجی احادیث دانسته است. در این مقاله ضمن پذیرش نابودی بخشی از منابع حدیثی، دیدگاه شیخ بهایی با تکیه بر مستنداتی که ثابت می‌کند بخش قابل توجهی از منابع تا اواخر قرن هشتم در دسترس بوده، نقد شده است. البته بر فرض پذیرش این نظریه، بخشی از سؤالات مطرح نیز بی‌پاسخ مانده…

چکیده ابومخنف از محققان و مورخان چیره دست و بهترین و بزرگ ترین وقایع نگار حوادث صدر اسلام ، به ویژه عاشورای حسینی است و با جست وجوی وسیع و دیدار و مصاحبه با شاهدان حادثۀ کربلا ی ا کسانی که به گونه ای از آن اطلاع داشتند، اطلاعات دست اول و گزارش های معتمد و مستند ی را گردآوری کرد؛ ازاین رو معرفی و تبیین شخصیت این محقق و مورخ و اخبار دقیقی که از حادثۀ عاشورا در مقتل ایشان به دست ما رسیده است، لازم به نظر می رسد. هدفی که در این مهم دنبال می شود، آن…

چکیده جَعْل حدیث یکی از آسیب‌های است که جامعۀ اسلامی از دوران پیامبر(ص) بدان دچار شد و ازجمله اهداف آن، ترور شخصیت پیشوایان دینی و سیاسی بوده است. امام حسن(ع) از کسانی است که تیر مسموم جعل حدیث، سیرۀ انسان‌ساز و الگوآفرین ایشان را وارونه جلوه داده است. در منابع فریقین با طرق مختلف از امام صادق(ع) نقل شده که ایشان پیوسته زن ستانده و طلاق می‌داده است. در برخی منابع نیزـ بدون یادکرد سندـ تعداد همسران ایشان تا سیصد تن شمارش شده است. شواهد حکایت از آن دارند که خاستگاه جعل این احادیث منصور عباسی است، زیرا تاریخ شهادت…