مقالات

چکیده درباره تفسیر فعل انسان از حیث اختیار و جبر، از سوی دین پژوهان رهیافت های مختلفی ارائه شده است. اشاعره و در راس آنان، ابوالحسن اشعری نظریه «کسب» را مطرح و مدعی شد که نقش انسان در فعل خویش کسب فعل و نه ایجاد آن است. لکن عالمان اشاعره در طول تاریخ در تبیین حقیقت آن دچار اختلاف شده و به تبع آن قرائت های مختلفی ارائه کرده اند. نویسنده با فحص در آثار اشاعره به هفت رهیافت مهم از نظریه کسب دست یازیده است که در این مقاله با تحلیل و ارزیابی تقدیم می شود. در مقاله روشن…

چکیده انسان آنگاه که از خداوند سخن می‌گوید اوصاف دربارهٔ او را بر زبان جاری می‌کند. از این‌رو، برای فهم معنای درست گزاره‌های ناظر به اوصاف الاهی، ناگزیر از تحلیل معناشناختی در این باره هستیم. اسماء و صفات الاهی همگی نشانه‌ای هستند که خودِ خداوند آنها را برای خواندن بندگانش به نحو اشتراک لفظی، و نه معنوی، وضع کرده است. در تمامی این اسماء و صفات، هدف، وصف حق‌تعالی به این صفات نیست، بلکه این است که خداوند را با این صفاتی که می‌شناسیم تنزیه کنیم. زیرا تمامی اسماء و صفات، مخلوق خدا و مباین با ذات او است. از…

اجرای حدود در زمان غیبت نویسنده: احمد حاجی‌ده‌آبادی استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی

چکیده اجرای حدود در عصر غیبت یکی از موضوعات پر ماجرا در فقه امامیه است. در بعد درون فقهی، در خصوص این که در عصر غیبت اقامه کننده حدود چه کسی خواهد بود، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای از فقها اجرای حدود را جزء وظایف اختصاصی امام معصوم و نایب خاص آن حضرت می‌دانند و با استناد به اصل عدم ولایت، معتقدند اجرای حدود در زمان غیبت باید تعطیل شود. در مقابل، گروه کثیری از فقها با استناد به اطلاقات دلایل حدود و روایاتی دالّ بر نیابت عام فقها از سوی امام معصوم در عصر غیبت، به وجوب…

چکیده: گرچه آموزه هاي ديني ما براي اجراي حدود و تعزيرات، علاوه بر آثار مثبت وضعي آن اهتمام خاصي قايل شده اند اما همواره يكي از مسایل پرماجرا در فقه، موضوع اقامه حدود و يا تعطيلي آن در عصر غيبت معصومين (ع) بوده است تا آنجا كه منجر به ايجاد دو جبهه متقابل گرديده است، عده اي از فحول فقهاي اماميه در صف موافقين قرار گرفته اند، و برخي از محققين فقها نيز مخالف اجراي حدود در زمان غيبت گرديده و اين حق را وظيفه اختصاصي معصوم يا نايب خاص ايشان دانسته اند. در مورد تعزيرات نيز اين اختلاف به…

چکیده در مکتب تشیع، امامان علیهم‌السلام ادامه‌دهندة رسالت پیامبر اکرم (ص) به شمار می‌آیند. تعیین نقش ایشان در ادامه‌دادن رسالت یادشده از مسائلی است که همواره مورد پرسش اندیشوران بوده است. با توجه به آموزة انکارناپذیر خاتمیت، این مساله باید به‌گونه‌ای پاسخ داده شود که از امامان، پیامبرانی دیگر نسازد. این نوشتار تامّلی در این مساله است. نگارنده با جستجو در آیات و روایات معتبر، ‌بدین نتیجه دست یافته که امامان علیهم‌السلام نه شان تشریع دین دارند و نه شان دریافت دین، بلکه ایشان تمام دین را از شخص پیامبر یا امام پیشین دریافت داشته، برای مردم بیان کرده و…

چکیده مسألة امامت از دیرباز مطمح نظر متکلّمان و مفسّران نامدار اسلامی بوده است. فرقه های اسلامی در هیچ یک از مسائل دینی به سان مسألة امامت اختلاف نظر نداشته اند. علمای نام آور اسلامی، اوّلاً به دو فرقه بزرگ شیعه و اهل سنّت تقسیم شدند که جمیع فرقه های شیعه در تعیین امام، قائل به نصّ شدند، لیکن همه فرقه های اهل سنّت قائل به بیعت و اجماع اهل حلّ و عقد در این باب گشتند. فرقه های شیعه نیز در امر تعیین امام، از برخی جهات متشتّت گشتند. برخی قائل به نصّ خفیّ و برخی دیگر به عدم…

چکیده شیعیان در عصر حضورِ ائمه معصوم (ع)، برای شناخت امام خود از راه‌ها و شیوه‌هایی استفاده می‌کردند تا پیشوای تعیین‌شده از سوی خدا و رسولش را از مدعیان دروغین تشخیص دهند. در منابع شیعی، روایات فراوانی وجود دارد که راه‌های متعددی برای تشخیص امام بیان کرده و ویژگی‌هایی برای آن ذکر می‌کند. اما اینکه شیعیان عصر حضور کدام‌ یک از این شیوه‌ها را برای تشخیص امام به کار برده‌اند پرسشی است که این مقاله در پی پاسخ به آن است. از مجموع روایات استفاده می‌شود که مهم‌ترین شیوه امامیه برای تشخیص امام خود در همه دوره‌ها، آزمودن پیشوای خود…

چکیده ختم نبوت و انسداد باب وحی تشریعی پس از نبی خاتم صلی‌الله علیه و آله از ضروریات‌ دین اسلام و از باورهای بنیادین مسلمانان است. تردیدی نیست که تبیین و تحلیل صحیح این مسأله، طراوت ایمان و باورهای دینی مسلمانان را فزونی‌ می‌بخشد و برای بشر معاصر نیز این فرصت را فراهم می‌سازد تا این دین‌ جهانی و کامل را مورد مطالعه و بازکاوی قرار دهد. این نوشتار باب تازه‌ای برای تبیین خاتمیت گشوده و این مسأله را از طریق فرایند امامت در دین خاتم بررسی کرده است. شؤون پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، قلمرو نیابت و خلافت…

چکیده فقه اهل‌‌سنت نسبت به فقه شیعه در مورد وقف کودک و وصیت وی به وقف، سخت‌‌گیری بیشتری دارد؛ زیرا بین ممیز و غیرممیز و اینکه وقف با اجازه ولی کودک صورت گیرد یا خیر، فرق نگذاشته و در هر صورت، وقف صبی را از عموم اولیه منع تصرفات صبی، خارج ندانسته است. احتمال حمل روایات جواز صدقه کودک بر صدقه‌‌های جزئی و احتمال مراد بودن معنای خاص صدقه نه اعم از آن و وقف، از یک سو، و اطلاق صدقه بر وقف در روایات و تصریح فقهایی، چون شیخ مفید و شیخ طوسی به یکی بودن وقف و صدقه،…

چکیده سفیه یا غیر رشید انسان بالغی است که تصرفات او در امور مالی خویش عقلایی نباشد، اعم از اینکه پس از بلوغ به رشد دست نیافته باشد یا پس از بلوغ و رشد سفه به او عارض شده باشد. سفیه از جمله محجورین است اما آیا صرف حدوث سفاهت، موجب محجوریت سفیه گردیده و با زایل شدن آن از حجر خارج می‌گردد یا اینکه ثبوت و زوال حجر محتاج حکم حاکم است؟ اقوال فقها در این خصوص متفاوت و متکثر است. بعضی معتقدند به محض ظهور و حدوث سفه حجر ثابت می‌شود و با زوال آن مرتفع می‌گردد و…

خلاصه ماشینی: “”92بر اینگونه‌ جهاد دلالت دارد و لسان الغیب حافظ شیرازی بدین معنی ناظر است آنجا که می‌گوید:03 دست از مس وجود چو مردان ره بشوی‌ تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی‌ از پای تا به سر همه نور خدا شوی‌ در راه ذو الجلال چو بی پا و سر شوی و مولوی در این معنی گوید:13 ای خنک آنکو جهادی می‌کند بر بدن زجری و دادی می‌کند تا ز رنج آن جهانی وارهد بر خود این رنج عبادت می‌نهد جهد کن تا می‌توانی ای کیا در طریق انبیا و اولیا کافرم من گر زیانی کرد کس‌ در…