چکیده:
حقوق شهروندی و حقوق بشر از جمله اصطلاحاتی است که در دوقرن اخیر چهره جهانی به خود گرفته است و جریانات مختلف مردمی و سیاسی در پی برپایی این حقوق هستند.حقوق شهروندی جنبه درون حکومتی دارد اما در موارد زیادی با حقوق بشر مشترک است.این حقوق جنبه دینی هم دارد و در ادیان مختلف الهی مورد تاکید قرار گرفته است.در کتب مهم اسلامی نیز مثل قرآن و نهج البلاغه تاکید بر این حقوق وجود دارد.در این تحقیق به موضوع حقوق شهروندی از دیدگاه امام علی علیه السلام پرداخته ایم.در میان خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار آن حضرت،نظریاتشان را در زمینه های مختلف شهروندی؛ از جمله حقوق و آزادی‌های فردی، حقوق قضایی و امنیتی، حقوق اقتصادی و فرهنگی شهروندان، احصا نموده‌ایم که نشان می‌دهد، حضرت در بیان و اجرای این حقوق تلاش فراوان نموده‌اند. همچنین با بررسی عملکرد خلفای قبل از ایشان درزمینه اجرای این حقوق، به مواردی برخوردیم که خلفا در آن موارد، حقوق شهروندی را نقض کرده‌اند. به دست گرفتن خلافت با توطئه، غصب فدک، حمله به خانه علی (ع)، پیشبرد اهداف با توسل به خشونت و سخت‌گیری، ایجاد بدعت در دین، تبعیض در امور مملکتی و اسراف در بیت‌المال؛ گوشه‌ای از نقض حقوق شهروندی توسط خلفا می‌باشد. با توجه به اینکه همیشه در مقابل هر حقی، تکلیفی وجود دارد؛ شهروندان نیز در برابر حکومت تکالیفی دارند. بیعت و اطاعت کامل از رهبر، حفظ وحدت و دوری از فتنه‌ها، خیرخواهی برای حکومت؛ از جمله وظایف شهروندان در برابر حکومت است. اگر این حقوق خوب رعایت شود، وحدت حفظ خواهد شد و دشمن مأیوس می‌شود، عدالت اجتماعی برقرار و روزگار اصلاح می‌شود؛ و اگر رعایت نشود، حکومت دوام خود را از دست خواهد داد.
کلیدواژه‌ها:امام علی (ع)، نهج‌البلاغه، حقوق شهروندی، خلفا.