چکیده:
شکل‌گیری شخصیت معاویه ناشی از عواملی چون خانواده – به سبب زندگی قبیله‌ای علاوه بر تأثیر والدین، تحت تأثیر آثار و نتیجه رفتار و عملکرد اجداد و خویشان – جنگ‌ها و رقابت‌هایی که با ظهور اسلام به وقوع پیوست، بود. باورها و تفکراتی که از خاندان خویش به ارث برده و جنگ‌ها و رقابت‌هایی که براي مقابله با دین اسلام صورت پذیرفته بود، اثري جز، آسیب و شکست براي او و خانواده‌اش نداشت. او به اجبار تغییر ظاهري دین، همه‌ی آن رویدادها را براي مدتی به فراموشی سپرد. با زد و بندهاي سیاسی ابوسفیان (پدرش) و تلاش خود، ابتدا وارد سپاه اسلام شد و سپس به امارت شام دست یافت، با ورود به حاکمیت اسلامی راه جبران شکست‌ها و تحقیرهای گذشته‌ی خاندان خویش را، یافت. با قتل خلیفه‌ی سوم و آغاز خلافت امام علی (ع)، زمان یادآوري تمام خاطرات و گذشته‌ی سرکوب شده، آغاز گردید؛ و این امر سبب بروز مخالفت‌ها، تنش‌ها و سرانجام سه جنگ جمل، صفین، نهروان شد. در همین بستر، شخصیت معاویه از سوي امام علی (ع) در قالب نامه‌های نهج‌البلاغه، واکاوي و تبیین روان‌شناختی شد که عصاره‌ی تحلیل‌های امام (ع): دنیازدگی، دوگانگی رفتاري و اعتقادي، کینه‌توزی، انگیزه‌ی ریاست و قدرت و… معاویه است.
کلیدواژه‌ها:شخصیت، معاویه، امام علی (ع)، نامه‌های نهج‌البلاغه.
فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه در سه فصل نگارش شده است
فصل اول: «کلیات»
* بخش اول: مقدمات
* بخش دوم: شخصیت
فصل دوم: «معاویه کیست؟»
* بخش اول: معرفی اجمالی معاویه بن ابی سفیان
* بخش دوم: نگاهی به خانواده‌ی معاویه
* بخش سوم: قاطع مهم و مختلف زندگی معاویه با توجه به رویدادهاي مهم اسلام
فصل سوم: «معاویه در نگاه علی (ع)»
* بخش اول: اولین گفتگوهاي حکومت طلبانه‌ي معاویه در برابر امام علی (ع)
* بخش دوم: تحلیل شخصیت معاویه از نگاه امام علی (ع)
* بخش سوم: تحلیل روان‌شناختی شخصیت معاویه از نگاه امام علی (ع).