مقایسه امامت و خلافت الهی از منظر قرآن و حدیث

چکیده

مطالعه‌ای در باره منصب خلافت و امامت و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن دو از منظر قرآن کریم است. نویسنده در این تحقیق در پی مقایسه خلافت الهی و امامت است و در این رهگذر به مباحث مفهومی خلافت و امامت و همچنین مصادیق آن دو نیز می‌پردازد. ابتدا موضوع امامت را در سه بخش مطرح می‌کند: در بخش اول واژه امامت را در لغت و اصطلاح بررسی می نماید. امام در تعریف اصطلاحی کسی است که به او اقتدا کنند و او را الگو و سرمشق قرار دهند. بخش دوم به بررسی آیات امامت و ادله قرآنی آن و بخش سوم به اقسام امامت از نگاه قرآن اختصاص یافته است. در این بخش ویژگی‌هایی برای امام از جمله صبر، یقین به آیات الهی، هدایت به سمت خدا، رهبری سیاسی اجتماع بشری و ولایت داشتن بیان گردیده است. در فصل دوم موضوع خلافت از دیدگاه آیات قرآن مورد مطالعه قرار گرفته و در ضمن آن مفهوم خلافت، مراتب آن و ویژگی‌هایی برای خلافت الهی ذکر شده است. خالی نبودن زمین از خلیفه، جعلی بودن خلافت الهی، محدودیت و نسبیت خلافت الهی، سنت بودن، عمومیت داشتن و همگانی بودن خلافت الهی از جمله این ویژگی‌هاست. در فصل سوم به موضوع اصلی یعنی مقایسه خلافت و امامت پرداخته شده و جعلی بودن خلافت و امامت، عالم بودن خلیفه و امام، دوری خلیفه و امام از گناه و مرجعیت علمی خلیفه و امام از شباهت‌های خلیفه و امام است که مورد بررسی قرار گرفته است. تفاوت‌های امامت و خلافت را نیز در پنج عنوان ذکر نموده است: 1ـ آغاز خلقت با خلافت (حضرت آدم) و نه با امامت، 2ـ خلافت شامل زنان هم می‌شود، ولی امامت اختصاص به مردان خاص دارد. 3ـ خلافت در مقام تکوین و تشریع است، ولی امامت تنها در مقام تشریع. 4ـ خلافت ذو مراتب و تشکیکی است، ولی امامت چنین نیست. 5ـ خلافت اختصاص به دنیا دارد، ولی امامت اعم است.