کتاب حاضر، به تحلیل فرایند شکل‌گیری مهم‌ترین تفکرات سیاسی و مذهبی «زیدیه نخستین» می‌پردازد. برای دستیابی به این مهم، محوریت دادن به تعاملات فکری زید بن علی، پیش‌زیدیان و زیدی‌مسلکان ضروری است و در این صورت، نقش بارز عاملان مذهبی و سیاسی جامعه روشن خواهد شد که از یک سو با محدودیت‌های فکری و اجتماعی موجود مواجه بودند و از سویی ظرفیت‌های توان‌بخشی را برای بازاندیشی و نقش آفرینی در برابر خود مشاهده می‌کردند.
ریشه‌ها، بسترها و سازوکارهای گوناگون همگرایی و واگرایی زیدیه نخستین با ائمه معصومین(ع)، پیروان و اصحاب ایشان، معتزله، بنی‌حسن و حاکمان اموی و عباسی بیانگر دو حرکت پرشتاب این گروه برای دستیابی به هویتی مستقل است که در اثر حاضر در دو بخش «پویش» و «رویش» بررسی می‌شود.