چکیده:
فضل بن شاذان نیشابوری، بی‌تردید، یکی از ارجمندترین فقیهان و متکلمان صاحب‌فکر و نوآوری است که در دهه‌های پایانی سده دوم هجری متولد و حداکثر دو ماه پیش از شهادت امام عسکری (ع)، به سال 260 هجری، با مرگ شهادت‌گو نه فوت کرد. او از صحابیان چهار امام معصوم «رضا، جواد، هادی، عسکری (ع)» بوده که بااستعداد و تلاش شگرف خویش، نقشی والا و سترگ در انتقال میراث شیعی داشته و به‌منظور تبیین و مرزبانی از آن مکتب، به تألیف 180 نگاشته توفیق یافته است. دایرة‌المعارف تشیع ـ که از فرآورده‌های عرصه فرهنگ و معارف سال‌های اخیر است ـ از رهگذر این‌که ابن‌شاذان از دانشمندان آن ساحت و مکتب است، به زندگی او در حد کمتر از نصف صفحه پرداخته که سوگمندانه باید گفت که همان حجم اندک ـ که خود نوعی گلایه را به همراه دارد ـ دستخوش آشفتگی و ناسره نویسی شده و رهاوردی که برآیند پژوهش و تحقیق باشد، به دست نداده است. درباره موضوع نژاد، اساتید، شاگردان، نگاشته‌ها و زاویه‌ای از فرازوفرود حیات سیاسی او ره به صواب پیموده نشده است و آمیخته با کاستی‌هاست. در این مقاله به خلأهای آن متن پرداخته‌شده که امید است به غنی‌سازی آن متن در چاپ‌های بعد کمک نماید.