مقالات

چكيده تاریخ شاهد، وقايع و رخدادهاي مناقشه برانگیزی در دوران حيـات و امامت امام حسن (ع) بود. اين رخدادها از دیدگاه‌های گونـاگون بـه اشـكال متفاوتي تفسير شده است. ديدگاه مستشـرقان دربـاره وقـايع زنـدگي امـام حسن (ع) از آن جمله است. دونالدسـن مستشـرق انگليسـي در بخشـي از کتاب خود با عنوان «مذهب تشيع» به تحليل زندگي امام حسن (ع) پرداخته است. وي در اين بخش، ازدواج‌های امام و نيز صلح او بـا معاويـه را مورد هجمه قــرار داده، ايشــان را بــه پایین بودن قــوه اخلاقــي، شــجاعت، خویشتن‌داری و توانايي عقلاني متهم كرده است؛ ولي با بررسـي روشـمند سير وقايع می‌توان به…

چکیده شرطه الخمیس، واژه مرکبی است که می تواند به عنوان یکی از مصادیق تشکیلات نظامی در تمدن اسلامی، مورد توجه قرار گیرد. جایگاه و کارکرد نظامی شرطهالخمیس، در زمان حکومت امام علی، در شماری از منابع تاریخی بازتاب یافته و مورد تأیید قرار گرفته است. اما برخی از منابع رجالی، تاریخی و حدیثی شیعه- یا متمایل به شیعه- با رویکردی متفاوت، آن را نهادی ویژه – و حتی مقدس- به شمار آورده اند و با تنگ گرفتن دایره شمول آن، تنها افراد خاصی را در درون آن جای داده اند. این مقاله می کوشد تا با سنجش و ارزیابی…

چکیده پدیدة غلو آفتی است که به دلایل مختلف در میان شیعیان، مانند دیگر گروه‌های اسلامی و غیر اسلامی راه یافت و عده‌ای را به بیراهه کشاند. عقاید غالیان شیعی دارای نظم و انسجام خاصی نبود، ولی بنیان عقاید آنها بر درجة خدایی و الوهیت قائل شدن برای پیامبر اعظم(ص) و به مقام خدایی و نبوت رساندن ائمه معصوم: استوار بود. غالیان با افکار و گفتار خود، اصل توحید را هدف قرار می‌دادند. در نتیجه با توجه به اهمیت مسئله، ائمة شیعه از راه‌های مختلف و به شدت با غلو و غالی‌گری به مبارزه می‌پرداختند و افکار و گفتار غالیان…

چکیده هنگام بررسی نقش نهاد وکالت در عصر غیبت صغرا، سخن از کارگزاران خائن و مدعیان دروغین وکالت، اهمیتی ویژه می یابد. از آن جا که افرادی موجه و صاحب نفوذ از این دست در میان شیعیان امامی دیده می شدند، مخالفت اینان می توانست تعارض هایی را در جامعه امامیه پدید آورد. احمد الکاتب با استفاده از این نکته، با غیرواقعی نشان دادن تعداد این افراد، سعی دارد از مخالفت و نزاع اینان با متصدیان وقت منصب وکالت، هیمنه ای بسازد تا ساختگی بودن اصل منصب وکالت در روزگار غیبت صغرا را نتیجه بگیرد و به تبع آن، وجود…

چکیده واکاوی ریشه‌ها و علل پیدایش پدیده خطرناک غلو ـ که عمدتاً به‌صورت زیاده‌گویی در حق ائمه شیعه نمود یافته ـ از اهمیت خاصی برخوردار است. بدون شک، آشنایی دقیق با ریشه‌ها و علل به‌وجودآورنده غلو، در بسیاری از موارد، می‌تواند افراد را از گرفتار شدن در این دام خطرناک رهایی بخشد. پژوهش حاضر، که با تکیه بر اسناد متقدم تاریخی، حدیثی، فرقه‌شناختی و توجه به دیدگاه‌های صاحب‌نظران، شکل گرفته، نشان می‌دهد غلو و گزافه‌گویی، ریشه در علل و مسائل مختلف روانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اعتقادی دارد. از عوامل روانی می‌توان به حب افراطی، حس اسطوره‌سازی، جهالت و نادانی…

چکیده هنگام بررسی نقش نهاد وکالت در عصر غیبت صغرا، سخن از کارگزاران خائن و مدعیان دروغین وکالت، اهمیتی ویژه می یابد. از آن جا که افرادی موجه و صاحب نفوذ از این دست در میان شیعیان امامی دیده می شدند، مخالفت اینان می توانست تعارض هایی را در جامعه امامیه پدید آورد. احمد الکاتب با استفاده از این نکته، با غیرواقعی نشان دادن تعداد این افراد، سعی دارد از مخالفت و نزاع اینان با متصدیان وقت منصب وکالت، هیمنه ای بسازد تا ساختگی بودن اصل منصب وکالت در روزگار غیبت صغرا را نتیجه بگیرد و به تبع آن، وجود…

چکیده یکی از مباحث قابل طرح در اندیشه مهدویت، بررسی نقش عالمان اهل سنت در مواجهه با انحرافات موجود در این آموزه است. با وجود رویکرد فراگیر به مسئله انحرافات مهدویت، درباره نقش عالمان اهل سنت و سبک شناسی مواجهه آنان با انحرافات مهدوی، کاوش‌های چندانی صورت نگرفته است. این جستار براساس اهمیت موضوع و با رسالت شناساندن سبک‌ها در سیره اندیشمندان اهل سنت، در انحراف‌زدایی از آموزه مهدویت، با روش توصیفی- تحلیلی به فرجام رسیده است. در این پژوهش سعی شده است ضمن بررسی جریان شناسی رویکرد اهل سنت به آموزه مهدویت، به دوسبک عمده آنان در مسئله مهدویت…

چکیده «کیسانیه» یکی از نخستین فرقه‌هایی است که با ادعای امامت و مهدویت محمد بن حنفیه از بدنه اصلی شیعه خارج شد. مهدی‌باوری در میان کیسانیان را با وفات ابوهاشم (پسر ابن حنفیه) در دو گروه موعودگرا و غالی می‌توان پی گرفت؛ بدین معنا که گروهی از کیسانیه، با وفادار ماندن به خاندان محمد بن حنفیه و اعتقاد به مهدویت او و جداسازی خود از غالیان؛ به حیات خویش در سده دوم ادامه دادند. نویسنده تلاش کرده است با استفاده از منابع تاریخی، فرقه‌شناختی، کلامی و حدیثی و بهره‌مندی از تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از مصادر متقدم؛ تصویری روشن…

چکیده مسئلۀ صفات خداوند، رابطۀ ذات خداوند با صفاتش، حدوث و قدم صفات، تشبیه و تجسیم از مهم‌ترین و کهن‌ترین مباحث تاریخ کلام اسلامی است. نخستین نظریات در این باره در نیمۀ نخست قرن دوم و به طور خاص در حلقه‌های متکلمان امامی مطرح شده است. این نظریات را می‌توان به چهار دستۀ اصلی طبقه‌بندی کرد: نظر زرارة بن اعین و خاندان او که حادث شمردن برخی صفات فعل خداوند به وی نسبت داده شده؛ نظر مؤمن الطاق که علم را صفتی حادث می‌دانست؛ نظر هشام بن سالم که اهل تشبیه دانسته شده؛ نظر هشام بن حکم که متهم به…

چکیده مقاله حاضر با عنوان «تدابیر اقتصادی درسیره حضرت علی(ع)» با هدف کشف و توصیف چگونگی سیره اقتصادی آن حضرت با تاکید بر دوران حکومت چهار ساله آن حضرت به خامه نگارش در آمده است . برای دستیابی به این هدف از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی در بین متون کهن و دست او مرتبط با تاریخ سیره آن حضرت بهره گرفته شده است. طبق یافته ها می توان گفت : آن حضرت با استفاده از خمس، زکات، انفال و سایر منابع مالی که در اختیار داشتند، هم چنین با پیش گرفتن سیاست قناعت، نظارت مستمر، پرهیز از اسراف، گسترش…

چکیده چیستی و تنوع ترفندهای مدعیان مهدویت، از جمله پرسمان های فربه و اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است . با وجود رویکرد فراگیر به پدیده مدعیان، کاوش‌ها در زمینه ترفند شناسی مهدویت اندک و این مقوله با رویکرد روان‌شناختی مورد مطالعه قرار نگرفته است. این جستار با اذعان به اهمیت موضوع و با رسالت بررسی ترفند های مدعیان مهدویت در ایران معاصر و با روش توصیفی – تحلیلی به فرجام رسیده است. برخی از مستندات، نظیر فایل های صوتی و تصویری، پروند‌ه‌های قضایی مورد اهتمام نگارنده بوده است. مغز شویی، مظلوم نمایی، و ایجاد شخصیت کاذب، از جمله…