چکیده
گذشتگان ما به موضوع ادبیات تعلیمی، به ویژه اخلاق اهمیت خاصی میدادند، علمی که موضوع اصلی و کلان آن، نیکی و بدی یِا خیر و شرّ است و بـه رفتارهای افراد در مقابل هم میپردازد. هدفِ غایی علـم اخلاق، هدایت انسـان‌ها به سمت نیکی و زیبایـی هاست و قصد دارد آنها را برای اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی، راهنمایی و آماده کند، که این موضوع در متون نظم و نثرِ ادبِ فارسی هم کاملاً جلوه گر است. از جمله دانشمنـدانی که به این امـر توجه ویژه داشته و دو کتاب هم با این موضوع به نام های «اخلاق ناصری» و «اخلاق محتشمی» تألیف کرده است، «خواجه نصیرالدین توسی» است. قرن‌ها پس از نگارش این کتاب محقّقان دیگری نیز ترغیب شدند تا با تأثیرپذیری و طبق شیوۀ او به خلقِ آثار جدیدی بپردازند.
یکی از این آثار که در زمینۀ «تدبیر منزل» نگاشته شده است، کتاب «اخلاقِ جلالی» نوشتۀ «جلال الدین دوانی» از علما و حکمای قرن نهم قمری است که در واقع بازنویسی رسالۀ خواجه نصیر است و عمدۀ تغییرات ایجادشده درآن، پُررنگ شدنِ صبغۀ دینی نسبت به نگاه فلسفیِ خواجه نصیر، تغییر سبک نگارش کتاب و ساده تر شدن آن، تلخیصِ کتاب، اضافه کردنِ آیات و احادیث و اشعار و امثال عربی و…، است. هدف این مقاله، بررسی بحث «تدبیر منزل» در این دو کتاب است.
کلیدواژه‌ها: نثرفارسی؛ خـواجه نصیرالدین توسی؛ علّامه جلال الدین دوانی؛ تدبیر منزل؛ اخلاق ناصری؛ اخلاق جلالی