چکیده فارسی:
این نوشتار در صدد تبیین جایگاه معنایی «دعا» در قرآن به شیوه معناشناسی توصیفی است. معناشناسی توصیفی، ارتباط واژه دعا را با کلمات مرتبط با آن در قرآن بررسی می کند. در کاربرد وحیانی، واژه هایی مانند: طلب، ندا، استغاثه، تضرع، عبادت، استغفار و … با دعا ارتباط معنایی دارند.
از نتایج مهم ترسیم میدان های معنایی دعا، آشکار شدن پیوند معنایی عمیق دعا با سایر واژه های مرتبط با آن در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا این واژه کاملا تحت تاثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار گیرد. در این مقاله با بررسی این پیوندها و روشن شدن توسعه معنایی دعا، به روند تکاملی انسان بر حسب مراتب او، به عنوان رهیافت معناشناسی پرداخته می شود.
چکیده عربی:
تعرض الدراسة الراهنة تبیین «موضع الدعاء المعنوی» فی القرآن الكریم علی أسلوب علم دلالات الألفاظ التوصیفی، فإن علم دلالات الألفاظ التوصیفی تدرس صلة كلمة الدعاء بالكلمات المتعلقة فی القرآن الكریم. ففی الاستعمال الوحیانی لهذه الكلمة نری كلمات كالطلب والبلاء و الاستغاثة والتضرع والعبادة والاستغفار و … لها علاقة دلالیة و معنویة بهذه الكلمة. و من الخصائص الهامة لعرض المباحث الدلالیة والمعنویة للدعاء هی الكشف عن العلاقة المعنویة العمیقة مع بقیة الكلمات الواردة فی هذا الحقل فی القرآن الكریم. فإن هذه العلاقة سببت تأثر كلمة الدعاء التام عن الكلمات المجاورة لها و النظام المعنوی المستقر فی هذه الكلمات. ففی المادة الراهنة نحاول عبر معالجة هذه الصلات والعلائق و إضافة إلی إیضاح الاتساع المعنوی للدعاء أن نشیر إلی أسلوب تكامل الإنسان حسب مراتبه، كتقریب فی علم دلالات الألفاظ و تطورها.
كلیدواژه فارسی: قرآن، توسعه معنایی، میدان معناشناسی، دعا، رابطه همنشینی، رابطه جانشینی (كلیدواژه عربی: القرآن، الاتساع المعنوی، میدان علم دلالة الألفاظ، الدعاء، علاقة التجاور، علاقة التبادل)