چكیده:
حسین بن منصور حلاج از چهره‌هایِ سرشناس تصوف و عرفان اسلامی است. گفت‌وگوها درباره شخصیت وی، بخش قابل توجهی از آثار جهانی و اسلامی را به خود اختصاص داده است. در جامعه شیعی نیز گرایش‌های مختلفی درباره او شكل گرفته است. این مقاله، به بررسی شخصیت حلاج از منظر توقیع حضرت ولی عصر(عج) می‌پردازد. از دیر زمان خصوصاً در جو ضد تصوف و عرفان ـ ملعون و مطرود شدن حلاج توسط حضرت در توقیعی كه توسط حسین بن روح سومین نائب خاص آن حضرت صادر شده است، امری مسلّم انگاشته شده و برخی نیز این معنا را در نقد كل تصوف و عرفان اسلامی بهره‌برده‌اند. این مقاله با بررسی دقیق این موضوع، روشن می‌كند كه نه تنها تصریحی و بلكه حتی اشاره‌ایی در كلام حضرت به حلاج و ابعاد عرفانی او وجود ندارد، بلكه به نظر می‌رسد بر خلاف برداشت جامعه شیعی در عصر صدور توقیع، حضرت به صورتی بسیار ظریف، جنبه‌های عرفانی حلاج را از انحرافات عقیدتی و سلوكی افرادی مثل شلمغانی جدا كرده است.