چکیده
قرآن كریم، كتاب تربیتى عجیبى است. هنگامى كه صحنه رستاخیز را براى انسان‌ها ترسیم مى كند، مى فرماید : قیامت روزى است كه همه مردم در صفوف منظّم به دادگاه عدل پروردگار عرضه مى شوند، در حالى كه هماهنگى عقاید و اعمالشان معیار تقسیم آنها می باشد. دست‌هاى آنها از همه چیز تهى است و تمام تعلّقات دنیا را پشت سر افكنده اند. نامه هاى اعمال گشوده مى شوند، همه چیز به زبان مى آیند و اعمال كوچك و بزرگ آدمیان را بازگو مى كنند، و از آن بالاتر خود اعمال و افكار جان مى گیرند، تجسّم مى یابند و اطراف هركسی را اعمال تجسّم یافته اش احاطه مى كند، آن چنان مردم به خود مشغولند كه مادر فرزند را و فرزند، پدر و مادر را به كلّى فراموش مى كند. سؤال و پرسش در قیامت عمومى است و از همه افراد صورت خواهد گرفت. سرانجام از مردمى كه پیامبران را به سوى آنها فرستاده، و از خود پیامبران سؤال خواهند كرد. از دسته اوّل مى پرسند كه فرمان برى كرده اند یا نه؟ و از دسته دوم مى پرسند كه ابلاغ كرده اند یا نه؟ اگرچه خداوند به اعمال آنها آگاه است، اما آنها را تهدید مى كند، تا خود را براى چنین پرسشى آماده كنند. برخى مى گویند: از امتها مى پرسند كه اجابت كرده اند یا نه و از پیامبران مى پرسند كه مردم با آنها چگونه رفتار كرده اند؟ از امّتها به منظور توبیخ و از پیامبران به منظور شهادت سؤال مى شود. قیامت داراى مواقف و ایستگاه‌هاى گوناگونى است. در بعضى از این مواقف از همه سؤال مى شود و گنهكاران مورد پرسش قرار مى گیرند، ولى در بعضى دیگر از كسى سؤال نخواهد شد و فقط مجازات در پى خواهند داشت. سؤالى كه در قیامت از مجرمان خواهد شد، براى كشف حقیقت نیست؛ چون خداوند، از حال آنها باخبر است، بلكه سؤال براى اعتراف گرفتن و اتمام حجّت بر آنهاست و این خود نوعى عذاب روحى است.