چکیده
برخی منتقدان دین معتقدند دین به جهت تقدس گرایی، جزمیت و عقل گریزی، یکی از عوامل ایجاد خشونت در جوامع است. این مقاله در صدد پرداختن به جایگاه عقل در دین اسلام و تاثیر آن بر رفتار انسان‌ها است. در این راستا، مقاله نشان می‌دهد تاکید مستقیم اسلام بر عقلانیت در فهم اعتقادات و احکام دین سبب می‌شود که جهالت‌ها و کج فهمی‌ها زایل شده، افراط‌ها و تفریط‌های برخاسته از این کج فهمی‌ها از عرصۀ دینداری طرد شوند. به علاوه، این تاکید بر عقلانیت تنها ناظر به تحسین عقل نیست، بلکه ناظر به رفع موانع حاکمیت عقل بر فکر و قلب انسان – یعنی رذایل نفسانی – نیز است. ریشۀ اکثر خشونت‌ها و دشمنی‌ها را باید در شهوت‌ها و مطامع نفسانی جست و بنابراین، تاکید فراوان دین اسلام بر رفع موانع عقلانیت، عملاً انسان‌ها را به سوی مدارا و تحمل و پیشه کردن رفق در مواجهه با انسان‌ها سوق می‌دهد.
کلیدواژه‌ها: اسلام؛ عقلانیت؛ صلح؛ نفس؛ خشونت