چکیده:
فضل بن شاذان نیشابوری، بی تردید، یکی از ارجمندترین فقیهان و متکلمان صاحب فکر و نوآوری است که در دهه های پایانی سده دوم هجری متولد و حداکثر دو ماه پیش از شهادت امام عسکری (ع)، به سال 260 هجری، با مرگ شهادت گونه فوت کرد. او از صحابیان چهار امام معصوم «رضا، جواد، هادی، عسکری (ع)» بوده که با استعداد و تلاش شگرف خویش، نفشی والا و سترگ در انتقال میراث شیعی داشته و به منظور تبیین و مرزبانی از آن مکتب، به تالیف 180 نگاشته توفیق یافته است. دایره المعارف تشیع – که از فرآورده های عرصه فرهنگ و معارف سال های اخیر است – از رهگذر این که ابن شاذان از دانشمندان آن ساحت و مکتب است، به زندگی او در حد کمتر از نصف صفحه پرداخته که سوگمندانه باید گفت که همان حجم اندک – که خود نوعی گلایه را به همراه دارد – دستخوش آشفتگی و ناسره نویسی شده و رهاوردی که برآیند پژوهش و تحقیق باشد، به دست نداده است. درباره موضوع نژاد، اساتید، شاگردان، نگاشته ها و زاویه ای از فراز و فرود حیات سیاسی او ره به صواب پیموده نشده است و آمیخته با کاستی هاست. در این مقاله به خلاهای آن متن پرداخته شده که امید است به غنی سازی آن متن در چاپ های بعد کمک نماید.