مقالات

چکیده تعبیر «نُزِلَت» ـ که در روایات تفسیری ذیل آیات مهدویت آمده ـ گاهی به معنای تطبیق آیه بر مورد غیر شأن نزول، گاهی به معنای تأویل و بطن آیه و گاهی نیز به معنای تفسیر آیه است. روایات تفسیری مهدویت در ذیل سیصد و بیست و چهار آیه آمده است. این آیات را میتوان چهار دسته کرد: آیاتی که تفسیر آن در مورد مهدویت است، مثل: آیات اظهار دین (توبه / 33) و آیه رفع فتنه از جهان (انفال / 39)؛ آیاتی که بر اساس روایات تفسیری، بر مهدویت تطبیق شده است، مثل: ایام الله (ابراهیم / 5) و…
چکیده این مقاله جستاری است دربارۀ مقتل الحسین(ع) کتاب أنساب الاشراف که ابوجعفر احمد بن یحیی بلاذری در حدود قرن سوم آن را نوشته است. مقتل الحسین(ع) موجود در این کتاب از جمله مقاتل برجای‌مانده و قدیمی است که البته همچون سایر کتب تاریخی و روایی از هجمۀ تحریفات عاشورایی مصون نمانده، چنان‌که ما را در بعضی از مطالب مربوط به جریان عاشورا در تردید قرار می‌دهد. با مقایسۀ مقتل بلاذری با مقتل موجود در تاریخ طبری می‌توان شباهت‌هایی از آن را دریافت. مطالب مقتل بلاذری که یکی از گزارشگران روایت حصین بن عبدالرحمن و نیز ابومخنف است، بدون سند…
چکیده وجود روایت در یکی از جوامع اولیۀ حدیثی از جمله قراین صحت آن نزد قدما دانسته شده است. اما در این میان بسیاری از بزرگان حدیث و رجال شیعه با پیروی از ابن ولید (م 343ق)، که روایت عده‌ای از راویان نوادر الحکمه یا مشایخ مؤلف آن، محمد بن احمد بن یحیی(م حدود 290ق) را استثنا نموده، تمام روایات نوادر الحکمه جز آن‌ها را که از مستثنین نقل شده، معتبر دانسته‌اند. بر این اساس، وثاقت افراد استثنا نشده از سوی غالب رجالیان متأخر پذیرفته شده است. با عنایت به آراء رجالیان دربارۀ مشایخ محمد بن احمد و به‌ طور…
چکیده جستجو در منابع کهن روایی اهل سنت نشان می‌دهد که بخشی از آن ها با عنوان «کتاب الفضائل» به ذکر فضائل و مناقب افراد و گروه ها اشاره دارند. در نظر گرفتن فصلی جداگانه با این عنوان، در کنار دیگر ابواب و فصول حدیثی، از اهمیت این موضوع و اهتمام صاحبان جوامع حدیثی اهل سنت به گردآوری این دسته روایات، پرده برمی‌دارد. این گونه روایات را پس از گردآوری و بررسی می‌توان در هفت دسته (عرصه) جای داد: «فضائل برخاسته از رابطۀ فرد با پیامبر (ص)»، «دینی»، «قومی، قبیله ای و گروهی»، «نظامی ـ امنیتی»، «علمی»، «اخلاقی» و «روایات…
چکیده: ابن غضائری رجال‌شناس بزرگ قرن پنجم که معاصر با رجال‌شناسان بزرگی همچون نجاشی و شیخ طوسی بوده و علاوه بر هم‌درسی با ایشان در مجلس درس پدر، سمت استادی بر نجاشی را نیز داشته است، به‌واسطۀ تألیف کتاب الضعفا و جرح برخی از رجال مشهور به وثاقت، غالباً نامش قرین با جرح شتابزده و به‌ دور از انصاف شده است. منتقدان وی دیدگاه خاص وی در موضوع غلو را در اتهام راویان به غلو و جعل حدیث دخیل دانسته‌اند. این مقاله سعی دارد با واکاوی اندیشۀ ابن غضائری در موضوع غلو و تتبع در گزارش‌های مربوط به کتاب الثقات…
چکیده مسئلۀ مهدویت و ظهور منجی به‌عنوان اصلی مسلم در اسلام، از ابعادی متفاوت مورد توجه و بررسی بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است. این مقاله درصدد بررسی مباحث مهدویت با رویکردی بر آثار علامه شهید مرتضی مطهری است؛ ایشان به مسئلۀ مهدویت از بُعد تاریخی نگریسته و در بخشی از آثار خود، به مدعیان مهدویت از جمله به قیام مختار و محمد بن حنفیه، نفس‌ زکیه ‌و مهدی‌ عباسی اشاره کرده‌اند. در راستای ادعای مهدویت، برخی از این جریان‌ها چون «حسنیان و عباسیان» برای جلب توده‌های مردمی و مشروعیت‌بخشی قیام خود، اقدام به جعل و تحریف احادیث در حوزۀ…
خاقانیا به تقویت دوست دل مبند وز غصه و شکایت دشمن جگر مخور گر دوست از غرور هنر بیندت نه عیب دشمن به عیب کردنت افزون کند هنر ترس ز طعن دشمن و گردی بلند نام بینی غرور دوست شوی پست و مختصر پس دوست دشمن است به انصاف بازبین پس دشمن است دوست به تحقیق درنگر گر عقلت این سخن نپذیرد که گفته ام این عقل را نشانه دیوانگی شمر (خاقانی) موضوع سخن انتقاد پذیری و پرهیز از تملق گوئی و نقش آن در کمال انسان است. در تبیین و نتیجه گیری این بحث تذکر چند نکته ضروری است:…
چکیده دیدگاه نگارش مصحف امام علی(ع) بر اساس ترتیب نزول، در میان فریقین دیدگاهی دیرینه است، اما در بین معاصرین مخالفانی نیز دارد. بررسی ادلۀ موافقان و مخالفان راهی است برای درک حقیقت مطلب. اهل سنّت علی‌رغم ابراز این دیدگاه، غالباً دلیلی برای اثبات نظر خود ارائه نداده‌اند. در مقابل یکی از استنادات علمای شیعه برای اثبات ترتیب نزولی بودن مصحف امام (ع)، روایاتی از اهل سنّت بوده است که عبارت‌اند از: روایات ابن سیرین و روایات گزارش ترتیب مصحف امام علی(ع). بررسی دقیق عبارات این روایات نشان می‌دهد که روایات فوق، دلالتی بر ترتیب نزولی بودن مصحف امام علی(ع)…
چکیده واژه پژوهی از روش‌های مورد استفاده در تفسیر موضوعی برای کشف و استخراج نظریه قرآن می‌باشد. که امروزه مورد توجه زیادی واقع شده، به ویژه در علم زبانشناسی و در حوزه معناشناسی؛ زیرا از طریق این شیوه می‌توان در شبکه معنایی قرآن با بررسی واژگان در سیاق آیات به معنای جدیدی از واژه دست یافت که با معانی قبلی و خارج از شبکه قرآن اگر چه در مواردی هم‌پوشانی داشته، در مواردی نیز یک معنای نو و ابداعی که مختص دیدگاه قرآن است، ارائه می‌دهد. که این معنای جدید منجر به توسع معنایی واژه می‌شود. هدف از پژوهش حاضر…
چکیده: در میان بانوان بزرگ، آنچه به آن كمتر پرداخته‌شده، نقش فاطمه بنت اسد (س) به‌عنوان مادربزرگ پدری امامان است و همین‌طور درباره دیگر نقش‌های او كمتر سخن به میان آمده است. آنچه پیش‌رو دارید، نگاهی است گذرا به زندگی این بانوی باعظمت به‌عنوان مادر دومین فرد جهان هستی، یعنی علی (ع) و مادربزرگ یازده امام دیگر. امید كه مقبول درگاه حق افتد و مورد رضایت فرزندان آن بانوی با عظمت واقع شود.
اشاره: سرنوشت نرجس مادر امام زمان (علیه السلام) به اراده خداوند رقم خورده است که از دربار قیصر روم به منزل امام معصوم می رسد. داستان این زن پاکدامن و قدیسه مسیحی انسان را به حیرت می آورد که چگونه امکان دارد یک دختر مسیحی همسر امام معصوم شده و تا فرزندی را دنیا بیاورد که جهان را پر از عدل و قسط نموده پس از آنکه پر از جور و ظلم می شود. در این مقاله به داستان زندگی و کیفیت ورود این بانوی بزرگ به خانه اهل بیت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) پرداخته شده است. سفرهای باطنی…
چکیده آیا توقع دست‌یابی به یک اجماع اخلاقی و وفاق بر سر ارزش‌ها، معیارها و نگرش‌های معین، برای جامعه جهانی در حال ظهور، یک توهم بزرگ و زیبا نیست؟ از آنجایی‌ که همواره میان ملت‌ها، فرهنگ‌ها و ادیان تفاوت‌هایی وجود دارد و نظر به گرایش‌های معطوف به ابراز وجود فرهنگی، زبانی و دینی و حتی نظر به ملیت‌گرایی فرهنگی گسترده، تعصبات شدید زبانی و بنیادگرایی دینی، آیا اصولاً اجماع اخلاقی در جهان امروز و در ابعاد جهانی، آن معنا و مفهوم پیدا می‌کند؟ آیا می‌توان مدعی شد که دقیقاً به دلیل همین وضعیت سخت و دشوار، یک اجماع اخلاقی جهانی…