مقالات

چکیده: واکاوی عقاید غلات در عصر ائمه اطهار (علیه السلام) و نوع مقابله امامان (ع) با آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. آشنایی با نوع برخورد ائمه (ع) با غالیان، الگوی مناسبی برای مقابله با آنها ارائه می‌كند. ابوالخطاب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین غلات دوران ائمه (ع)، علاوه بر بیان عقاید افراطی، تأثیر بسیاری بر جریان غلو در زمان خود و غالیان پس از خود داشت. سؤالی که مطرح است اینكه ابوالخطاب چه عقاید غالیانه‌ای را مطرح کرد؟ و چه تأثیری در جریان غلو پس از خود داشت؟ و امامان (ع) با این شخصیت غالی و پیروانش چگونه برخورد کرده‌اند؟…

چکیده: ابوجعفر، محمدبن علی‌بن النعمان مومن الطاق، از شاگردان برجسته امام صادق (ع) است كه همزمان با متكلمانی چون هشام‌ بن حكم و هشام بن سالم به فعالیت كلامی اشتغال داشته است. او ساكن كوفه بوده و در فضای ارتباطی این شهر، به‌ویژه در مقابل جریان‌های رقیب چون اهل حدیث عراق و معتزله و یا زیدیه و خوارج، مناظرات زیبایی را به یادگار گذاشته است. وی در مناظرات خویش هم از روش احتجاج نقلی بهره گرفته است و هم از روش احتجاج عقلی. همسویی ظاهری با خصم، طرح سؤال و پرسش از رقیب، پرسش‌گری به‌جای پاسخ‌گویی، اقرار گرفتن از خصم،…

چکیده: کشی در رجال خود ضمن ذکر اصحاب امام ششم تا امام هشتم (ع) تعبیری درباره سه گروه از یاران این امامان دارد که متأخران با توجه به آن، کسانی را به‌عنوان اصحاب اجماع نام بردار ساخته‌اند. نام محمد بن ابی عمیر در گروه سوم آمده است. او از یاران برجسته و خوش‌نام امام کاظم، امام رضا و امام جواد و راوی و مصنف بخش مهمی از روایات امامیه است که نامش علاوه بر اصحاب اجماع در میان مشایخ ثقات نیز به چشم می‌خورد. دانشوران برجسته امامیه از آغاز پیدایش قواعد علم رجال تاکنون، مواضع فکری و پیرو آن سیره‌های…

چکیده: گفتمان تفویض به معنای غلو و جریان مفوضه از موضوعاتی‌اند که در بررسی تاریخ اندیشه امامیه تاکنون بدان‌ها کمتر توجه شده است. پژوهش‌های معدودی نیز که به این بحث پرداخته‌اند غالباً در چارچوبی کلامی بوده است و از بررسی تفویض و مسائل مربوط به آن در بستر تاریخی‌اش غفلت شده است. این مقاله تاریخ شکل‌گیری و تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری را دنبال می‌کند. پی گیری این موضوع از نقطه آغاز آن، یعنی سده دوم هجری، نشان می‌دهد که گفتمان تفویض در دوره صادقین (ع) غالباً در برابر جبر به کار می‌رفته است. «تفویض» هنوز معنای معهود…

چکیده: نیمه اوّل قرن دوم هجرى از دوره‌‏هاى كم نظیر تاریخ شكوهمند شیعه است. در این دوره براى امامان شیعه مجالى فراهم شد تا بتوانند حقایق تابناك و سازنده اسلام ناب را به مردم مسلمان كه ده‏‌ها سال از سرچشمه زلال و موّاج معارف و آموزه‏‌هاى دینى دور افتاده بودند، معرفى كنند. از مشخّصه‏‌هاى این مقطع تاریخى، ضعف و افول حكومت استبدادى و اشرافى بنى امیّه و ظهور حكومت بنى عباس بود. بنی عباس با شعارهاى فریبنده دفاع از حقوق ضایع شده اهل‏بیت (علیهم‏ا السلام) به میدان مبارزه با خاندان بنی امیه آمده بودند. و در این بحبوبه كه جنگ…

چکیده: هنگامی که زندگینامه محدثان فرزانه شیعی بازشناسی می شود، چهره های برجسته و ماندگاری را می یابیم که شناخت سیما و زندگی آنان، نه تنها ایمان و باور انسان را به آموزه های دینی افزون می کند که می تواند ارائه دهنده ی الگوهای مناسب و زیبایی برای متولیان فرهنگ اسلامی به ویژه حوزویان باشد. طلوع در اوایل نیمه دوم سده اول هجری، در سرزمین عراق، شهر کوفه، در خاندان حکیم بن صهیب کوفی که از موالیان و شیفتگان اهل بیت (علیهم السلام) بود، کودکی چشمان خود را به جهان می گشاید که نامش را «سدیر» نهادند. چون حرفه…

چکیده: مفضّل بن عمر جعفی از راویان معاصر با امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) است که «کتاب التوحید» مشهور به «توحید مفضّل» از مهم‌ترین مرویّاتی است که از طریق وی به امام صادق (ع) نسبت داده‌ شده است. آنچه اهمیّت کاوش درباره این راوی را برجسته نموده، اختلاف دیدگاه رجال‌شناسان پیرامون درجه وثاقت وی می‌باشد که موجب تردید در پذیرش روایات وی شده است. برخی از رجال‌شناسان متقدّم، وی را تضعیف کرده و روایاتش را قابل‌اعتماد ندانسته‌اند؛ در مقابل، گروهی از رجال‌شناسان متأخّر با تکیه‌ بر برخی قراین وی را توثیق نموده‌اند. واکاوی مستندات موجود درباره مفضّل بن…

چکیده: آمیخته شدن مهدویت با تار و پود زندگی شیعیان و راسخ شدن اعتقاد به مهدی آخرالزمان، معلول اهتمام گسترده امامان معصوم (ع) به مهدویت می‌باشد. شناخت روایات صحیح مهدویت، ما را در آشنایی با این مفهوم اساسی و محوری یاری می‌کند. «مفضل بن عمر» از راویانی است که روایات فراوانی را به‌ویژه در حوزه مهدویت از امام صادق (ع) نقل کرده است. افزون بر اهمیتی که بر بازشناسی راویان مترتب است، شناخت مفضل بن عمر از دو جهت ضروری است: از یک‌سو به سبب کثرت روایات او و از جانب دیگر طعن‌هایی که بر او وارد شده است. این…

چکیده: ابن بطائنی، علی بن ابی حمزه، از راویان فاسد المذهب است؛ امّا با این تفاوت که او دو دوره متمایز را در حیاتش پشت سر گذاشته است. مدتی بر طریق حق بوده و در آن دوران از روایان امام صادق و کاظم (ع) به شمار می‌رفته است؛ ولی در اواخر عمرش به کژراهه می‌رود و امامت امام رضا (ع) را منکر می‌شود. او روایات زیادی را در دورۀ استقامت خود از آن دو امام همام نقل کرده که از طریق گزارش صاحبان اصول روایی، مشایخ ثقات و اصحاب اجماع به جوامع روایی ما راه‌یافته است. به سبب مذمت‌هایی که…