مقالات

چکیده واقعه غدیر به عنوان یکی از مهم‌ترین مستندات روایی اثبات جانشینی امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)، به تواتر در منابع اهل سنت گزارش شده است و مورد قبول بیشتر علمای آنان است. با این وجود، ابهام‌هایی درباره درستی این روایت در برخی منابع به چشم می‌خورد که نپرداختن به این روایت از سوی برخی از مهم‌ترین سیره نگاران متقدم، مانند محمد بن اسحاق (د. 151) یکی از آنها است. در این پژوهش برای ارزیابی موضع‌گیری ابن اسحاق درباره گزارش واقعه غدیر و با وجود باور برخی علمای شیعه به روایت این واقعه از سوی او، با ارائه شواهدی از شرایط سیاسی…

چکیده بیشتر منابع مربوط به تاریخ زندگانی معصومان(ع) در مجموعه تاریخ‌نگاری روایی با ویژگی‌هایی منحصر به خود، جای می­گیرند. با این حال، این پرسش کمتر مورد توجه قرار گرفته است که توجه به تفاوت رویکرد نویسندگان در این گونه از تاریخ‌نگاری، چه ره­اوردی برای ارزیابی گزاره­‌های تاریخی به همراه دارد؟ نوشته حاضر برای پاسخ به این پرسش، به مطالعه موردی رویکرد حدیثی و کلامی شیخ صدوق در نقل اخبار مربوط به ولایت‌عهدی امام رضا(ع) (د. 203ق) می‌پردازد تا فرضیه گریزناپذیر بودن توجه به دو رویکرد حدیثی و کلامی در ارزیابی گزاره های تاریخی مجموعه تاریخ‌نگاری روایی را به آزمون ­گذارد…

چکیده خطبه حضرت زهرا(س)(11 ق) به هنگام عیادت زنان مهاجر و انصار از ایشان، متنی است که به دلیل اهمیت تاریخی، شایسته تحلیل در چارچوب نظریه کنش‌ گفتاری است. بر اساس این نظریه، گوینده ضمن بیان کلمات، کنش‌ هایی را در قالب محتوای گزاره‌ها انجام می‌دهد که آنها را به پنج دسته بیانی، انشایی، تعهدی، اعلامی و عاطفی تقسیم می‌کنند. این مقاله پس از بازخوانی خطبه حضرت زهرا(س) در جمع زنان مهاجر و انصار، به این نتیجه می‌رسد که از میان انواع کنش‌های گفتاری به ترتیب کنش اظهاری، کنش عاطفی و کنش ترغیبی، بیشترین سهم را در سخنان آن حضرت…

چکیده براساس درونى سازى، یک ویژگى اخلاقى یا محتواى تربیتى به تدریج و طى فرایند تربیت، آموزش، یادگیرى یا تجربه فردى، در نهاد، شخصیت و هویت فرد جا گرفته و پایدار مى گردد؛ به گونه اى که شخصیت فرد با آن ویژگى ترکیب و به تعبیر علم اخلاق «ملکه نفسانى» و به تعبیر قرآنى «شاکله» او گردیده، رفتار ناشى از آن در همه حالات، چه پنهانى و چه آشکار از متربى صادر مى شود. پژوهش حاضر به چگونگى درونى سازى ارزش توسل به پیشوایان معصوم «علیهم السلام» توسط مربى از طریق روش الگویى مى پردازد. پس رویکرد در این مقاله…

چکیده اهل سنت همواره قبری خارج از بقیع را به عنوان مدفن فاطمه بنت اسد (علیها‌ السلام) معرفی کرده‌اند. درحالیکه شیعیان همیشه او را در قبه اهلبیت (علیهم‌ السلام) زیارت کرده‌اند و این یعنی دو مکان، یکی خارج از بقیع و دیگری ابتدای بقیع به عنوان مدفن او شــناخته شده است. گزاره‌های تاریخی از قرن سوم نشان می‌دهد، قبر ایشان در ابتدای بقیع امروزی است. اما از نیمه دوم قرن ششم برای اولین بار قبه‌ای در انتهای بقیع به عنوان مزار بنت اسد رؤیت و گزارش شده است. بررسی و جمع‌بندی گزاره‌های تاریخی نشان می‌دهد پیامبر اعظم (صلی الله علیه…

چکیده هدف این نوشتار، طراحی نقشه و نقشه‌نگاری موضوعی کهن در تمدن اسلامی است. در گذشته نیز همانند امروز به علت وجود مسئلۀ هدایت در مکان‌های پر‌تردد از جمله اماکن مذهبی، وجود نقشه‌های راهنما موضوعی در خور توجه بوده است. هدف از انجام این پژوهش به‌طورکلی، استخراج ویژگی‏ های بصری نقشه‏ های راهنمای مسجدالنبی، قبرستان بقیع و قبرستان معلات است. این پژوهش از نوع تحقیقات تاریخی ـ تحلیلی به شمار می‌آید. جامعۀ هدف، نقشه‏ های راهنمای مربوط به مسجدالنبی، قبرستان بقیع و قبرستان معلات از قرن دهم تا دوازدهم هجری، برگرفته از کتاب فتوح‌الحرمین است که در مجموع، 25 مورد…

چکیده هشتم شوال هر سال یادآور حادثه ای تلخ برای جهان اسلام، به ویژه عالم تشیع است؛ واقعه ای که طی آن قبور اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و اصحاب پیامبر(ص) به همراه آثار پرارزش به جای مانده از روزگار صدر اسلام توسط پیروان فرقه وهابیت تخریب شد، این نوشتار با رویکردی توصیفی – تحلیلی به شرح این حادثه و پیامدها و عکس العمل هایی که در جهان اسلام پدید آورد، پرداخته و در ادامه به پاسخ این پرسش اساسی می پردازد که با وجود فضای ضد وهابی در ایران آن روز و تلاش های علما و نیروهای مذهبی در…

بـقیع‌ قبرستانی است بسیار بزرگ و تقریباً مسطح، که مساحت آن بیشتر از مساحت کل‌ مسجدالنبی(ص)‌ اسـت‌ و تـاریخ سـاخت آن، به دوران قبل از اسلام و زمان جاهلیت، برمی‎گردد. در گذشته، بقیع پوشیده‌ از درختانی به نام غرقد بوده، بـه این خاطر آن را بقیع غرقد‌ نیز می‎نامند. از زمان‌ پیامبر تا همین امروز، بسیاری از مـسلمانان را که در مدینه از دنیا می‎رفتند، در بـقیع به خاک می‎سپردند و هم اکنون نیز قبرستان عمومی مدینه به شمار می‎رود. همه ‎روزه، در مسجدالنبی، پس از نمازهای‌ جماعت، مؤذن با جملة «الصلاة علی المیة»، مردم را به خواندن نماز میت،…

چكيده اعتقادات دینی، از نظر ابزار و طریق معرفت، سه دسته‏ اند: دسته اول، اعتقادات پیشا‏وحیانی که اثبات نقل وحیانی متوقف بر آن‏ها، و طریق اثبات آن‏ها منحصر در عقل است. دسته دوم، اعتقاداتی که شناخت آن‏ها از دسترس عقل بیرون است، و طریق معرفت به آن‎ها در انحصار نقل وحیانی است. دسته سوم، اعتقادات دو وجهی یا عقلی – نقلی که هم عقل توانایی شناخت آن‎ها را دارد و هم اثبات نقل وحیانی متوقف بر آن‏ها نیست، در نتیجه، عقل و نقل در شناخت آن‏ها کارسازند و هر یک از آن دو، کارکردهای ویژه ‏ای دارند. در نوشتار حاضر،…

چکیده این نوشتار به معرفی کتاب مجموعه مقالات علم امام می پردازد. علم امام یکی از بارزترین صفات امامت است که از دیرباز در امام شناسی مورد توجه عالمان و متفکران اسلامی بوده است. از همین رو، دانشمندان شیعی در این باره رساله ها و کتاب هایی نگاشته اند. در این مجموعه 19 رساله و مقاله از دانشمندان شیعه با رویکردهای متفاوت در باب علم امام گرد آمده است. کلیدواژه‌ها: امام، علم غیب، علم امام، کیفیت علم امام

چکیده عمل غیر معتدل افزون بر اینکه فاقد توجیه اخلاقی است، با عصمت معصومان (ع) سازگاری ندارد، پاره ای از جستارهای نصوص دینی نشانگر آن است که از امیر مؤمنان علی (ع) در برخی موارد اعمال محافظه کارانه و تفریطی و در مواردی عمل خشونت آمیز و افراطی سر زده است. این پژوهش – که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد.– تمامی مواردی را که در زمینه یاد شده امکان ناسازگاری…

چکیده پژوهش حاضر، درصدد بررسی ساختار و شکل ظاهری نامه‌های امام کاظم(ع) است. بررسی در این موضوع، از آن‌ رو حایز اهمیت است که می‌تواند در اعتبارسنجی میراث به‌جای‌مانده از امام کاظم(ع) کمک نموده، به چگونگی بهره‌مندی بهینه از آن رهنمون شود. از امام کاظم(ع)، 97 نامه بر جای ‌مانده است که برای به‌دست‌آوردن الگوی ظاهری آن‌ها، از جهت چگونگی شروع و پایان، ذیل شش عنصر که در الگوی نامه‌نگاری عصر امام کاظم(ع)هر یک جایگاه تعریف‌شده‌ای داشت، مورد بررسی قرار گرفت. اجزای شش‌گانه مورد بررسی در هر نامه، عبارت‌اند از: 1. کلیشه‌های آغازین نامه؛ 2. یاد از نویسنده نامه؛ 3….