مقالات

چکیده این مقاله به قصد توضیح شناخت‏ خداوند از طریق آیه‌‏های او و تحلیل ماهیت این نوع ‏شناخت نگاشته شده است. نویسنده با بررسی چهار تفسیر برای شناخت آیه‌‏ای (علمی، فلسفی، تعبیر دینی، تذکر) نتیجه می‏گیرد که دو تفسیر شناخت آیه‌‏ای را در قالب استدلال گنجانده و دو تفسیر دیگر ماهیت ‏شناخت آیه‌‏ای را غیراستدلالی می‏داند. نویسنده در پایان مقاله سه تفسیر از شناخت آیه‏‌ای را قابل جمع می‏داند و تعدد این تفسیرها را برحسب تنوع ساحت‌های وجودی خود انسان موجه و تفسیر جان هیک از شناخت آیه‌‏ای (تعبیر دینی) را نادرست می‏داند. قرآن کریم در آیات فراوانی آدمی را…

چکیده مسئله چگونگی خلقت نخستین انسان در منابع اسلامی مطرح شده‌است و نیز در برخی علوم تجربی محلّ بحث و نظر بوده‌ است. این مقاله به بررسی نسبت فرضیه‌های علمی با دیدگاه قرآن و احادیث درباره چگونگی آفرینش نخستین انسان، با روش توصیفی ‌ـ تحلیلی می‌پردازد. حاصل تحقیق بیانگر آن است که مدلول آیات و روایات، ظهوری آشکار، بلکه صراحت در آفرینش نخستین انسان از خاک دارد و پیدایش آدمی را از موجود زنده دیگر نفی می‌کند. دو تئوری ثبات انواع و رویش از زمین مدعی پیدایش مستقل انسان و تئوری تحول انواع مدعی پیدایش او از دیگر موجودات زنده…

چکیده برزخ و آخرت، هم قرارگاه انسان هایی است که مسیر قرب الهی و کمال را پیموده، به سعادت نایل می گردند؛ و هم قرارگاه آنانی است که از بندگی خدا روی برتافته، راه گنه کاری و زشت کاری را در پیش گرفته و دچار کیفر الهی می شوند. این پژوهش عهده دار گونه شناسی تطبیقی عذاب های روحانی و جسمانی در برزخ و آخرت، آن هم از دیدگاه روایات و تفاسیر است. از برجسته ترین نتایج پژوهش حاضر این است که سطح عذاب در عالم برزخ نسبت به آخرت از شدت کم تری برخوردار است و مشمولان عذاب الهی…

چکیده این مسئله که «آیا آموزه‌ های دینی در بحث آفرینش حیات و به‌ ویژه خلقت انسان، با دست­اورد‌های علمی سازگار است یا نه؟» همواره میان الاهیون و دانشمندان مورد مناقشه بوده است. در تبیین این موضوع، بیشتر دانشمندان جدید نظریۀ تکامل را پذیرفته‌­اند؛ و در مقابل، غالب الاهیون این نظریه را مردود دانسته و به نظریۀ خلقت ثابت و مستقل باور دارند. این مقاله، به دیدگاه سومی قائل است و می‌کوشد نشان دهد که هر چند آموزه‌های اسلامی، آفرینش انسان کنونی را ثابت و مستقل معرفی کرده‌­اند، ولی پذیرش دیدگاه اسلامی مستلزم انکار نظریۀ تکامل نیست؛ و می­توان هر…

چکیده هدف این پژوهش نقد و بررسی علم، اراده و قدرت الهی از نظر برخی فلاسفه و اهل کلام است. در این جستار، دیدگاه‌ های فلاسفه و اهل کلام در باب علم، اراده و قدرت در خدا و انسان، به‌ اختصار مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. این مقاله در سه بخش به رشته تحریر آمده است: بخش نخست شامل تعاریف است؛‌ بخش دوم بیان و نقد دیدگاه‌های برخی از فلاسفه و متکلمان، در باب علم، اراده و قدرت خداوند است؛ بخش سوم نتیجه‌گیری نهایی از کل مباحث مقاله و اعلام نظر مختار در باب قدرت و اراده حق…

چکیده دیری است که متکلمان مسلمان در خصوص تعلق اراده‌ی خداوند به افعال انسان به منازعه برخاسته‌اند و این نزاع در کاوش‌های تفسیری نیز به ظهور رسیده است. در این میان، رویکرد دو مکتب اشعری و شیعی در نگاه دو مفسر، «فخر رازی» و «طبرسی» نسبت به موضوع یاد شده در خور تأمل است. از نظر فخر رازی، خداوند خالق همه‌ی کائنات و از جمله اعمال انسان و تحقق‌ بخش همه‌ی آن‌هاست و بی آن‌که فرقی بین اعمال خوب یا بد انسان باشد، همه‌ی آن‌ها مشمول قضا و اراده‌ی الاهی واقع شده‌اند. اما طبرسی تعلق اراده‌ی خدا به شرور (و…

چکیده آیه مباهله از جنجالی ترین آیات قرآن کریم است. سنت مباهله از دیرباز در بین اقوام سامی رواج داشته و افزون بر قرآن در کتاب های مقدس دیگر نیز به مواردی از آن اشاره شده است. مباهله مذکور در قرآن، به ماجرای گفتگو و مناظره مسیحیان «نجران» با پیامبر (صلی اله علیه و آله) اختصاص دارد که سرانجام، به دلیل امتناع مسیحیان از پذیرش دعوت پیامبر (صلی اله علیه و آله) طرفین توافق کردند دست به مباهله زنند و از خدا بخواهند راستگو را از دروغگو تمایز دهد. این مباهله در میانه راه به دلیل امتناع مسیحیان متوقف شد…

چکیده این مقاله درصدد واکاوی برداشت‌ های قایلان به الهیات سلبی در مواجهه با روایات امام علی «علیه السلام» درباره صفات الهی است. در تفسیر این روایات، سه دیدگاه مشاهده می‌شود؛ سه گروه، با نگرش وجودشناسی صفات به تفسیر این روایات پرداخته‌‏اند: گروهی این صفات را ناظر به صفات مخلوقی دانسته‏ اند؛ گروه دوم، وجود هر گونه صفتی را برای حق تعالی منکر شده‌اند و گروه سوم، صفات را به صفات ذات و زاید بر ذات تقسیم کرده و قایل به نفی صفات زاید بر ذات شده‌اند. منشأ این ‌گرایش‌ها، عدم تأمل کافی در مجموعه روایات و زمینه‌های معرفتی و…

چکیده حدیث پژوهی عالمان شیعی، چون دیگر گستره‌های مطالعات دینی ایشان، از مبانی و پیش فرض‌های مختلفی اثر می‌پذیرد. در این میان، مبانی کلامی، به خصوص در موضوع امامت، اهمیّتی ویژه می‌یابند؛ چه از بنیادی‌ترین مسائل عقیدتی در میان شیعه است. شیخ مفید به عنوان متکلّمی در مرحله گذار از نصّ‌گرایی به عقل‌گرایی، اثر گذار در شکل گیری نظام کنونی کلام شیعه و پر کار و پر تألیف، نمونه‌ای دقیق برای بر نمودن آثار مبانی امام شناسی در حدیث پژوهی است. نظام امام شناسی او در چهار مساله «چرایی و ضرورت وجود امام»، «جایگاه و مرتبت امام»، «صفات و ویژگی‌های…

چکیده کتاب پیشین در متون دینی اشاره به حقیقتی دارد که همه حوادث جهان قبل از وقوع در آن ثبت شده اند. در برخی کتب اعتقادی از دو کتاب پیشین یاد می شود: 1. کتابی که مصون از تغییر و تبدیل است و به نام های کتاب مبین، لوح محفوظ و ام الکتاب خوانده می شود؛ 2. کتابی که محل تغییر و تحول است و به نام لوح یا کتاب محو و اثبات معروف است. معتقدان به دو گونه بودن کتاب پیشین به لحاظ قرآنی به آیه 39 سوره رعد استناد می کنند. در این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی…

چکیده برای سخن گفتن از اوصاف الهی از دیرباز طریقه هایی مطرح بوده است و به دو دسته کلی سلبی و ایجابی تقسیم می شود که این دو خود دارای زیر مجموعه ها و تقسیمات فرعی اند؛ از جمله تقسیم سلبی به طریقه سلب و سکوت، طریقه سلبی تفضیلی و طریقه سلبی – ایجابی است. آن چه در این نوشتار مدنظر ماست بررسی درباره طریقه سلبی – ایجابی و نسبت آن با بیان پذیری خداوند است؛ زیرا این طریقه دارای تفاسیر و معانی مختلف نزد اندیشمندان است و برخی از این معانی با بیان ناپذیری خداوند تضاد دارد. حال معنای…

چکیده مسئله امامت و شبهات مربوط به آن، اختصاص به زمان، مکان و فرقه خاص ندارد، و به لحاظ ارتباط و نقش این موضوع با اعتقادات مسلمانان، شبهات و مباحث جدیدى مطرح مى شود که لازم و ضرورى است محققان در همه ادوار به آن بپردازند. اهداف این تحقیق، تبیین مفهوم امامت به معناى شیعى، با توجه به مفاد و شأن نزول آیه انذار، براى شناخت میزان انطباق دیدگاه شیعه در این مسئله، با قرآن کریم بوده است. پاسخ به شبهات مربوط به امامت، عمدتا در بعد معناشناسى مفهوم کلمه ولى بوده، که تبیین آن براساس کتب تفسیرى و تاریخى…