مقالات

چکیده هر چند قبل از انقلاب مسئله ضمان خسارات ناشى از دادرسى، جزو قوانین آیین دادرسى مدنى(ماده 712 ق. آ .د . م) بوده و در محاکم، متناسب با این ماده، به ضمان بازنده دعوا نسبت به هزینه هاى دادرسى، حق الوکاله و … حکم صادر مى کردند اما با پیروزى انقلاب و تدوین قانون متناسب با فقه شیعه، این حکم مورد تردید و اشکال فقها قرار گرفت تا اینکه در سال 1379 مجمع تشخیص مصلحت نظام، حکم به ضمان بازنده دعوا نسبت به خسارات دادرسى در کلیه دعواها داد. در این مقاله مبانى فقهى این ماده قانونى و مواد…

چکیده: عقد ضمان یکى از انواع عقود اسلامى است که در این مقاله در چهار مبحث مورد بررسى قرار گرفته است: در مبحث اول، نویسنده پس از بحث لغوى در مورد معناى ضمان آن را به سه نوع ضمان معاوضى، قهرى و عقدى یا قراردادى تقسیم مى‏کند و سپس به تشریح ضمان قراردادى مى‏پردازد و نظر فقهاى گوناگون را در مورد آن ابراز مى‏دارد. در مبحث دوم، نظریات فقهاى امامیه را در مورد اینکه آیا ضمان قالب عقدى دارد یا ایقاعى مطرح مى‏کند و پس از بیان نظر فقها در این خصوص به این نتیجه مى‏رسد که اکثر قریب به…

چکیده عقد ضمان از وثاق شخصی بوده و اثر اصلی آن بنابر اجماع فقهای امامیه، نقل ذمه به ذمه است. اما اکثریت فقهای عامه، اثر اصلی این عقد را ضم ذمه به ذمه دانسته اند. و لیکن مشهور عامه این تناقض را عرضی و برخی دیگر آن را طولی می دانند. هم در فقه امامیه و هم در فقه عامه مشهور معتقدند،می توان با توافق، نقل یا ضم را بر روابط بین ضامن و مضنون عنه حاکم نمود اما فقهای امامیه اجماعا اقتضای اطلاق عقد ضمان را نقل و اکثریت قریب به اتفاق عامه اقتضای اطلاق این عقد را ضم…

چکیده جاذبه‌های بازرگانی جزیره‌العرب باعث جذب شماری از پیروان ادیان الهی در نواحی یمن، نجران، شمال شبه‌جزیره و به‌صورت پراکنده، عمان شده ‌بود. در بحرین نیز، برخی از قبایل عرب به مسیحیت گرویده بودند. ظهور اسلام روابط جدیدی را با جماعات مسیحی ایجاب کرد و تعاملات تازه‌ای را با ایشان تحت نظمی متفاوت‌تر از قبل در شبه‌جزیره پدید آورد. بنا به رویکردهای متفاوتی که جماعات مسیحی در برابر حکومت اسلامی اتخاذ می‌کردند، مواضع سیاسی و نظامی پیامبر(ص) نیز آشکارا متفاوت می‌شد. در این پژوهش، مواضع و راهبردهای سیاسی و نظامی دورۀ پیامبر نسبت به جوامع مسیحی شبه‌جزیره بررسی خواهد شد…

چکیده ادریس بن عبدالله، بازماندۀ جنبش شهید فخ، حکومتی در مغرب‌الاقصی (172-375) پایه‌ریزی کرد. گزارش‌های تاریخی دربارۀ ماهیت مذهبی دولت ادریسیان اختلاف دارند. پیوند خانوادگی بنیان‌گذار این حکومت با خاندان پیامبر(ص) نشانۀ باورهای شیعی آن دانسته شده‌است. رواج اعتقادات مالکی و معتزلی در قلمرو این حکومت از یک‌سو، و عملکرد ادریسیان و باورهای آنان به اندیشه‌های زیدیه ازسوی‌دیگر، و همچنین سازش با امویان اندلس و عبیدیان و خواندن خطبه به نام آنان و بعضاً همراهی ایشان با خوارج بر پیچیدگی گزارش‌ها افزوده است. این مقاله، با گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و بررسی گفتار و رفتار ادریسیان بر پایۀ سنجه‌های رفتاری دولت‌های…

چکیده مناظره یکی از شیوه­ های تبلیغی پیامبران و اولیای الهی برای دعوت مردم به سوی توحید و حلّ اختلافات دینی است که در آیاتی از قرآن کریم بر آن تأکید شده است. گفت­ و گوی میان اسلام با ادیان مختلف از دوره نبوی شروع گردید و در عصر جانشینان آن حضرت(ص) ادامه یافت و در عصر رضوی به اوج خود رسید. این مقاله به این نتیجه دست یافته است که امام(ع)با تکیه بر گونه‌ای خاص از مخاطب‌شناسی، متناسب با درک مخاطب، پیام­ های خویش را ارائه می‌کردند و به منظور افزایش اثرگذاری، علاوه بر استناد به متون مقدّس مخاطبان،…

چکیده مجموعه رویدادهای مربوط به واقعه عاشورا، نیازمند پژوهش و بازخوانی است. مقاله حاضر با محور قرار دادن پرسشی درباره اصالت تاریخی مقبره حر بن یزید ریاحی(۶۱ه.ق) به بررسی دو دیدگاه در این زمینه می‌پردازد. برخی از محققان، مستند به برخی گزارش‌های تاریخی بر این باورند که طایفه حر پس از حادثه عاشورا، جسد مطهر او را در مکانی که به عنوان مقبره ایشان معروف است، به خاک سپردند و از نبش این قبر به وسیله شاه اسماعیل(۹۳۰ه. ق) و سیره مردم برای زیارت حر به عنوان گواه درستی ادعای خود یاد می‌کنند. در مقابل این دیدگاه، برخی دیگر بر…

چکیده نبردهای پیامبر(ص) موضوع تحقیقات بسیاری بوده است. این تحقیق به سهم خود تلاش می‌کند به بررسی غزوات و مقایسه آن با جهاد ابتداییِ مصطلحِ ابواب فقهی یعنی؛ جهاد برای توسعه و گسترش اسلام پرداخته، تصویری واقعی از دیپلماسی پیامبر(ص) در مقابل دشمنان و تعامل ایشان با غیرمسلمانان ارائه کند. پاره‌ای از مورخان و به دنبال آنها تعدادی از فقها، بسیاری از جنگ‌های پیامبر(ص) را به قصد توسعه اسلام معرفی کرده، به‌همین علت، اقدامات نظامی پیشدستانه را در دیپلماسی ایشان مجاز شمرده‌اند. اینان، جهاد اصلی را در اسلام جهاد ابتدایی می‌دانند و براین باورند که برای اجبار غیرمسلمانان به اسلام،…

چکیده روایت‌ها و گزارش‌های گوناگونی درباره اصحاب خاصِ امام سجاد(ع) در منابع حدیثی و رجالی امامیان نقل شده است. برخی برپایه این گزارش‌ها جایگاه و مقامات خاصی برای این گروه از اصحاب در تاریخ حدیث امامیه لحاظ کرده‌اند. پرسشِ مطرح این است که به‌واقع چه میزان از این گزارش‌ها با واقعیت‌های تاریخی همراه است و این‌که آیا در صورت راستی‌آزمایی با دیگر گزاره‌های معرفتی می‌توان این ویژگی‌های متمایزکننده خاص را اثبات کرد؟ براساس گزارش‌های موجود، به نظر می‌رسد می‌توان در تطابقِ تاریخی و درستی این گزارش‌ها تردید کرد چراکه داده‌های تاریخی با محتوای این گزارش‌ها همراهی آشکاری ندارد. از این…

چکیده خانواده کهنترین نهاد انسانی است که از همبستگی اجتماعی، عاطفی و حقوقی گروهی از انسانها که دارای رابطهی زوجیت یا قرابت هستند، پدید میآید. تلاش و جدیت اعضای آن موجب شکل- گیری اعتبار و حیثیت اجتماعی برای نهاد خانواده میشود که سرمایهی معنوی مشترک آنها به- شمار میآید. این سرمایهی معنوی مشترک، در تعالیم اجتماعی و حقوق اسلامی مورد شناسایی قرار گرفته است و قواعد اخلاقی و حقوقی عام و اختصاصی برای حمایت از آن پیشبینی شده است؛ از جملهی قواعد عام حقوقی، قاعدهی لاضرر است. قاعدهی لاضرر با عنایت به زمینهی صدوری روایت مربوط به سمرة بن جندب…

چکیده بازشناسی باورهای مهدوی زیدیان در قرن سوم هجری موضوعی است که نوشتار پیش‌رو بدان می‌پردازد و نویسنده بر آن است تا مهم‌ترین ویژگی‌های اندیشه مهدویت را در میان زیدیه در این بازه زمانی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. چنان‌که مهدی‌باوری در این دوره، از کارکردهای ویژه‌ای در قیام‌های زیدی و بارور شدن برخی از مفاهیم کلیدی در حوزه مهدویت برخوردار بوده است. به‌نظر می‌رسد با ظهور شخصیت‌هایی همچون محمد بن قاسم (م‌219 ق) و یحیی بن عمر (م 250 ق) اندیشه مهدویت در میان زیدیه دوران جدیدی را تجربه کرد که باور به غیبت آن‌هم در بازه‌ای طولانی…

چکیده واقعۀ عاشورا از جنبه‌های مختلفی بررسی و مطالعه شده و با این حال زوایای مبهمی از آن دغدغه پژوهشگران این عرصه است. از جمله این جنبه‌ها واکاوی هدف و فلسفه قیام حسینی است و ردّ یا اثبات آرای مطرح در این مسئله نیازمندِفهمِ چگونگی این رویداد مهم خواهد بود. بخشی از این چگونگی به شناخت تجهیزاتِ به‌کاررفته در این رخداد خونبار مربوط می‌شود و دستیابی به کمّیت و کیفیت جنگ‌افزار‌های موجود در اردوی حسینی می‌تواند شاهدی بر مقصد و مقصود جنگاوران باشد. این مقاله با بهره‌مندی از داده‌های تاریخی و با تکیه بر منابع دست اول تلاش می‌کند ابعاد…