مقالات

چکیده نقش‌آفرینی‌ امام‌حسن(ع) به‌ عنوان‌ یکی‌ از‌ خلفای‌ اسلامی‌ و‌ نیز‌ امام‌ بلا منازع‌ شیعی، از منظرهای‌گوناگونی‌ قابل‌ تبیین‌ است،‌‌ بویژه‌ پرچالش‌ترین اقدام‌ ایشان، یعنی صلح با معاویه که برابر آن، امام خلافت مشروع و قانونی خویش را بناگزیر طی پیمانی ‌ به رقیب خود وانهاد. ریشه یابی و ارزیابی این اقدام،‌ از زاویه های علت جویانه، از سوی نویسندگان و محققان زیادی دنبال شد،‌ اما تاکنون با نگاه تمدن اندیشانه به آن نظر نشده است. بی گمان امامان(ع) که در دوره های مختلف به انجام مأموریت می پرداختند،‌‌ هدف و مقصد یگانه ای داشتند، اما تحقق آن، سازکارهای متناسب…
چکیده صلح امام حسن(ع) نقطۀ عطفی در تاریخ تشیع، بلکه در تاریخ مسلمین است که از زوایای مختلف، مورد بررسی اندیشمندان قرار گرفته است. از سؤالات بنیادین راجع­به این واقعه این­ است که، آیا امام حسن(ع)برای صلح پیش­دستی کرد یا معاویه؟ پاسخ­‌های مختلفی برای این سؤال ارائه شده است. پاسخ نخست خواهان اثبات پیش­دستی امام حسن(ع)برای صلح، از روی مخالفتشان نسبت به جنگ با معاویه و به­ طور­کلی، مخالفت با سیاست‌های امام علی(ع) است. پاسخ دوم بیانگر این است که جهاد با معاویه، برنامۀ اصلی و اساسی امام مجتبی(ع)بوده و پذیرش صلح، نه در ابتدای خلافت، بلکه موضوعی ناخواسته و…
چکیده در کتب اربعه شیعه، ابعاد مختلفی از سیره امام مجتبی(ع) وبه ویژه بُعد فرهنگی انعکاس یافته است. برای بررسی این مطلب ابتدا به توضیح مفاهیمی از قبیل سیره، امام، کتب اربعه و شیعه پرداخته شده است، سپس کتب اربعه، مؤلفین آن‌ها و میزان پردازش به سیره فرهنگی امام بررسی شده است و در ادامه سیره فرهنگی امام مجتبی(ع) آمده است. این مقاله با بازخوانی روایات کتب اربعه به دنبال برداشتی صحیح و منطقی از سیره فرهنگی امام حسن(ع) هست. نتایجی که به دست آمده نشان می‌دهد که هرچند محتوای کتب مذکور فقهی بوده و بیانگر احکام هستند، اما روایاتی…
چکیده چگونگی تطور گزارش‌های عاشورایی در دهه‌های اخیر مورد اهتمام محققان عرصه عاشورا پژوهی قرار گرفته است که رجزهای سروده شده در حادثه کربلا از آن جمله است. در همین راستا مقاله حاضر در پی پرداختن به نقش کتاب اسرار الشهاده در تطور رجزهای عاشورایی است. در این نوشتار از روش مطالعات اسنادی، تحلیلی و مقایسه‌ای میان کتاب اسرار الشهاده و سایر منابع کهن و متقدم تاریخی بهره گرفته شده است. بر پایه یافته‌ها؛ رجزهای عاشورایی به اَشکال متفاوت مورد توجه منابع قرار گرفته، با این تفاوت که در برخی، رجزها اندک و در بعضی دیگر تطور رجزها قابل رصد…
چکیده بسیاری از دانشمندان اهل تسنن درباره حضرت فاطمه زهرا (س) قلم زده و گزارش هایی در احوال و زندگانی آن حضرت ارائه کرده اند و سخنانی از رسول خدا (ص) را درباره آن حضرت ثبت نموده اند. از بررسی روایات به دست آمد که هیچ گونه ذم یا خرده گیری درباره حضرت زهرا (س) یافت نمی شود و همه به آن حضرت احترام گذاشته اند و مدح‌هایی درباره آن حضرت ثبت کرده اند و نتوانسته اند بر وجود مبارکش خدشه یا ایرادی وارد کنند. حتی برخی از نویسندگان وقایع تلخ پس از رحلت پیامبر (ع) را گزارش کرده اند…
چکیده نویسنده کتاب صحیح بخاری در کتاب خود درباره برخورد حضرت فاطمه(س) با ابوبکر، درباره حقوقش پنج روایت را آورده است که با بررسی دقیق این روایات، می توان علل و انگیزه اعتراض آن حضرت(س) را علیه ابوبکر به دست آورد. در این روایات به صراحت درباره برخی مطالبات ایشان، همچون فئ فدک، حق ذی القربی، خمس، ارث و میراث پدری صحبت شده است. همچنین در پایان با تمسک به یک روایت، از جانشینی خلفا سخن به میان آمده است. با توجه به این آثار و دقت در آنها و با توجه به این نکته که همه این حقوق باحکم…
چکیده در رویکرد تاریخی به فرهنگ شیعی می­توان روند تثبیت جایگاه شخصیت­های مذهبی در فرهنگ شیعیان را با تکیه بر مواجه ی معناکاوانه با متون تاریخی شیعی مورد بررسی قرار داد. فاطمه زهرا (س) از مهم­ترین شخصیت­ هایی است که در عقاید و فرهنگ شیعی جایگاهی محوری دارد. فاطمه زهرا (س) به ­مثابه مرجع ارتباطی نبوت و امامت و ولایت در نظام عقاید شیعی است. فرهنگ شیعیان به عنوان باورمندان به عقاید مذهب شیعه نیز در روند تاریخی تحولات فرقه­ ی شیعه از قرون اولیه­ی تاریخ اسلام تا قرن ششم هجری، مجالی برای معنابخشی و حفظ و بازتولید این نظام…
چکیده به نظرمی‌رسد کارکردهای تربیتی زیارت‌نامة‌های معصومان، می‌تواند زائران را به افزایش غنای بینشی، گرایشی و کُنشی در مسیر عبودیّت الهی، رهنمون نمایند. از جمله زیارتنامه‌های مأثور که فرازهای آن، موجب درونی‌سازی مفاهیم تربیتی می‌شود، زیارت‌نامه حضرت زهرا(س) است که محور محتوای آن، بر لزوم تبعیت از آن حضرت دلالت دارد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، درصدد است بر اساس تحلیل فرازهای زیارت‌نامة مأثور حضرت زهرا (س) به این سئوالات پاسخ دهد: چه آموزه‌های تربیتی ناظر به شرایط تبعیت از آن حضرت به دست داده می‌شود؟ تحلیل آموزه‌های تربیتی ناظر به نتایج تبعیّت از آن حضرت،…
چکیده امامت در اندیشۀ امامیه، همچون نبوت منصبی الهی است؛ بر همین اساس، انتخاب و انتصاب امام را مانند انتخاب و انتصاب نبی، منحصر در جعل و ارادۀ خداوند می‌دانند. امروزه گروهی از نواندیشان شیعی با ادعای «مطالعۀ تاریخ اندیشۀ امامیه»، باور به «نصب الهی امامان» را فاقد پیشینه و پشتوانۀ تاریخی در عصر ائمۀ نخستین دانسته و آن را نتیجۀ تطوّرات امامتِ شیعی قلمداد می‌کنند که در خلال حوادث و اقتضائات تاریخی، بر اصول فکری شیعه افزوده شده است. تحقیق حاضر تلاش دارد تا با روش توصیفی – تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای، با تکیه بر سیره و…
چکیده “وحدت” یکی از مهم‌‌‌‌‌ترین اصول و ارزش‌‌‌‌‌های مورد تأکید قرآن کریم و ائمه‌‌ی معصومین(ع)‌‌ و حضرت زهرا(س) است. مسأله‌‌ی تحقیق حاضر، بررسی موانع وحدت در جامعه‌‌ی اسلامی از منظر حضرت زهرا(س) است؛ به‌‌‌‌‌این‌‌‌‌‌ منظور، از روش “اکتشافی- تحلیلی” استفاده کرده و به این نتیجه دست یافته‌‌‌‌‌ایم که از منظر آن حضرت: عدم اعتقاد واقعی به توحید، انحراف از مسیر اسلام ناب و لغزش در انتخاب رهبر شایسته، مهم‌‌‌‌‌ترین موانع ایجاد وحدت در جامعه اسلامی محسوب می‌‌‌‌‌شوند و موجب هدم ظرفیت‌‌های مثبت جامعه‌‌ی اسلامی می‌‌گردند. کلیدواژه‌ها: حضرت زهرا(س)، تفرقه، وحدت، موانع وحدت
چکیده هدف از این تحقیق بررسی سطوح مرجعیت معرفتی حضرت فاطمه زهرا «سلام الله علیها» ست. حضرت زهرا (س) به دلیل برخورداری از شأن ولایت و عصمت، بسان نردبان ذو مدارجی که به عرش الهی متصل است، مقیمانِ درجات مختلف وجودی را از زلال علمی خویش به حسب درجه و رتبه ای که دارند، بهره مند می نماید. این بهره مندی از ادنی مرتبه معرفتی آغاز گردیده و تا اعلی مراتب ادامه می یابد، به نحوی که اولیای خاص الهی و ائمه معصومین (ع) را نیز، از خوان معرفت خود بهره مند می سازد. پژوهش حاضر، با این فرضیه، به…
چکیده اهل‌بیت پیامبر(ص) نزد مذاهب اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و فقهای مذاهب در موارد متعدد پیش از صدور فتوا، به اقوال و افعال رسیده از آنان مراجعه می‌کرده‌اند. حضرت فاطمه(س) به عنوان بارزترین شخصیت اهل‌بیت پیامبر(ص)، مورد اهتمام مذاهب اسلامی قرار دارد. در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی، به چگونگی و میزان اثرپذیری مذاهب اسلامی از فقه روایی ایشان پرداخته شده است. از بررسی آنها پی می‌بریم که مذاهب اسلامی در موضوعات عبادی و خانواده از روایات حضرت فاطمه(س) اثر پذیرفته‌اند، به طوری که روایات ایشان به عنوان یک قول معتبر در کنار اقوال دیگر مورد…