مقالات

چکیده در برخی آیات قرآن کریم از واژه‌های «سماء و سماوات»، سخن به میان آمده است. نگاه مفهومی به لفظ سماء در این آیات، افق‌های اعجازی تازه‌ای پیش روی مخاطب کلام الهی می‌گشاید. نگارنده به بررسی این واژه در آیات قرآن کریم از بُعد مفهومی پرداخته و حالت‌های متفاوت و معانی ثانویه آن را موشکافی کرده است؛ تا گامی در جهت شناخت جنبه‌ای از جوانب اعجازی این اقیانوس بیکران وحیانی برداشته باشد. پژوهش حاضر بیان‌گر آن است که معانی سقف، ابر، باران، آسمان بهشت و جهنم و آسمان بالای زمین از دلالت‌های ثانوی واژه قرآنی سماء است و ارتباط دقیقی…
چکیده خداوند متعال برای هدایت انسان‌ها دو سرمایه‌ی گران‌بها با عنوان قرآن و عترت در میان بشر به ودیعه نهاده و صیانت از کتاب الهی را خود بر عهده گرفته است. در تبیین معارف قرآنی گنجینه‌اي عظیم به عنوان احادیث را به انسان‌ها هدیه داده است، ولي چون در نگارش احادیث مشکلاتی در قرون اولیه به وجود آمد و نقل روایات گاهی به صورت شفاهی بود، مجعولاتی در احادیث به وجود آمد و راویاني ضعیف، مجهول، کذاب براساس اغراض دنیوي و بر اساس اوضاع نابسامان سياسي و… اقدام به نقل احادیث جعلی کردند. از اين‌رو، در قرون بعدی علم رجال…
چکیده هدف: هدف مقالۀ حاضر، شناسایی برخی از بایسته‌های برگزاری کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و مناظرات علمی با بررسی مناظره‌های امام صادق(ع) بود. روش: این مقاله با بهره‌گیری از توانایی‌های تحلیل گفتمانِ انتقادی ون‌دایک در قالب متغیّرها و مقوله‌های عملیاتی، این مناظره‌ها را بررسی کرده است. یافته‌ها: دقت در مناظره‌های امام با نمایندگان ادیان و فِرَق دیگر، با تمرکز بر مقولۀ واژگان، چشم‌انداز، استعاره، انسجام تاریخی، نقل قول، تأکید ساختاری و قطب‌بندی نشان می‌دهدکه امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال مدعیات طرف های مناظره، از منازعۀ گفتمانیِ اخلاق‌گریز بر حذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفسِ…
چکیده هدف: دوران امامت امام رضا(ع)، دورۀ طلایی گفتگو و مناظره و اثبات برتری آموزه‌های قرآنی- اسلامی، به ویژه اسلام شیعی و دکترین امامت و نیاز دین به حجت و واسطۀ زنده و روزآمد میان خلق و خالق است و مناظره‌های رضوی(ع) آوردگاه عرضۀ فکر اهل بیت(ع) از اسلام است. این پژوهش پس از ارائۀ معیار مراء حق و باطل از دید آیات و روایات، مهم‌ترین مناظره‌های بین‌الادیانی و بین‌المذاهبی رضوی(ع) را که در ضمن هشت مجلس به نقل شیخ صدوق(ره) در کتاب «عیون أخبار الرضا» تجلّی یافته، با هدف کشف اخلاق مناظره و انحصاراً با رویکرد تأکید بر ترک…
چکیده هدف: مطالعۀ حاضر با هدف بازخوانی سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) و نقش آن در حفظ و رونق دادن به مذهب تشیّع انجام شده است. روش: این نوشتار به روش کتابخانه ‏ای و تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع معتبر اسلامی به شیوۀ داده‏ بنیاد انجام شد؛ بدین صورت که پس از فیش ‏برداری سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) از منابع مزبور، نقش هر یک از ساحت های زندگی ایشان، بررسی شده است. یافته‏ ها: امام سجاد(ع) مرد میدان علم و عمل بودند و با استفاده از سبک زندگی ویژۀ خویش، تلاش کردند هم خون شیعه را حفظ…
چکیده کتاب الکافی یکی از کتب متقدم و معتبر حدیثی شیعه است که با استفاده از تألیفات و مصنَّفات پیش از خود تدوین شده است. احادیث الکافی غالباً از منابع اصول (اربع مائة) و دیگر مصادر اطمینان بخش برگرفته شده که یکی از آنها النوادراحمد بن محمد بن عیسی اشعری است؛ که پیش از کلینی تدوین شده است. نوشته حاضر به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی روایات کتاب النوادر و مقایسه آن با روایات الکافی پرداخته و نشان داده که بخش عمده‌ای از آن در تألیف الکافی مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه یکی از منابع آن به…
چکیده یکی از ابزارهای بازشناسی جریان‌های تاریخی، مطالعه اسناد و شواهد تاریخی است. از آنجا که قیام‌های توابین، یکی از مهمترین اقدامات شیعیان پس از شهادت امام حسین (ع) بوده است، به نظر می رسد بازخوانی تاریخی و تحلیلی ادعیه امام سجاد (ع) می‌تواند به عنوان یک مستند تاریخی، ماهیت حقیقی این قیام‌ها را روشن کند. مانند: ارتباط امام سجاد (ع) با قراء کوفه، تأکید امام سجاد (ع) بر اجرای حکم قصاص، گسترش فقه شیعی و … این پژوهش نشان می‌دهد، می‌توان از متون روایی بازمانده از قرن دوم و سوم هجری، به عنوان شواهدی در شناخت رویدادهای تاریخی استفاده…
چکیده رجال‌پژوهان اهل سنّت در مورد مؤثر بودن اخلاقیات راوی و خبرگی او در پذیرش روایاتش هم‌فکر هستند ولی در مورد نقش گرایش عقیدتی راوی در اعتبارسنجی او اختلاف نظر دارند. در همین راستا این نوشتار، سه اصطلاح «رافضی، ناصبی، شیعی» که مرتبط با گرایش عقیدتی راویان هستند را در کتب رجالی اهل سنّت بررسی کرده است تا مشخص شود آیا این سه اصطلاح در نزد رجال‌پژوهان اهل سنّت در اعتبارسنجی راویان منتسب به این سه اصطلاح مؤثر بوده‌اند یا خیر؟ بررسی‌ها نشان داد این سه اصطلاح، در توثیق و تضعیف راویان نقش به سزایی داشته‌اند. البته این نقش‌ها، بحث‌برانگیز…
چکیده آیات ارث بخشی از آیات قرآنی است که از اهمیت دوچندان در میان آیات الاحکام برخوردار است و مباحث پردامنه تفسیری و فقهی درباره آن گواه بر این مطلب است. یکی از مباحث تفسیری مربوط به آیات ارث، تخصیص یا عدم تخصیص آیات ارث به غیر انبیای الهی علیهم السلام در ارث گذاری است. عموم مفسران اهل تسنن با استناد به سخن ابوبکر به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم که: «انّا معاشرَ الانبیاء لا نُوَرِّث، ما ترکناهُ صدقهٌ» معتقدند که این حدیث، مُخَصِّص آیات ارث است. پژوهش حاضر از راه تحلیل مفاد آیات ارث…
چکیده آیه تطهیر یکى از آیات بیانگر عصمت خاندان ویژه پیامبر است. در میان دانشمندان اسلامى، دو احتمال درباره مصداق اهل بیت در این آیه، بیشترین طرفدار را دارد: «آل کسا و همسران پیامبر» و «خصوص پنج تن آل کسا». پژوهش در آثار روایى نشان می دهد که روایات ناظر به خصوص پنج تن آل کسا به حد تضافر مى رسد. خود همسران پیامبر نیز از پیامبر روایت کرده اند که آیه تطهیر شامل آنها نمی شود. همچنین پیامبر اسلام با رفتار و گفتار خود، مفهوم اهل بیت را ویژه همین پنج تن ساخته بود. در مقابل، معدود گزارش هایی…
چکیده ائمّه معصومین(علیهم السلام) و از جمله امام سجّاد(ع)، با توجّه به منصب مهمّ الهی که عهده‌دار بودند، در راستای حفظ، رشد و نمو اسلام و نیز هدایت مردم، تلاش‌های بسیار نموده‌اند. از جمله آن تلاشها، سخنان و احادیث فراوان است که با توجّه به فعالیت‌های گسترده آنها، کثیر الحدیث بودنشان امری انکارناپذیر به نظر می‌رسد؛ ولی همانگونه که در تاریخ حدیث گزارش شده، گاهی افرادی جهت تضعیف شخصی، حدیثی جعل و یا از روی خطا و تدلیس تغییراتی در متن حدیث ایجاد کرده‌اند. در نتیجه مطلبی نادرست ارائه و به دست متأخرین رسیده و بر این اساس قضاوت های…
چکیده شیخ صدوق (381ق)، شخصیّت نامدار حدیثی شیعه، در سده چهارم هجری است. او که در شیعه، به عنوان رئیس المحدّثین شناخته می‌شود، از اخباریان متقدّمی است که در عرصه حدیث، به شکل گسترده‌ای وارد شده و ضمن گزارش حجم عظیمی از روایات فریقین – به ویژه روایات شیعه – اغلب، به بررسی محقّقانه و عالمانه آنها پرداخته و ضمن برنمودن نقاط قوّت و ضعف احادیث و اخبار، به شرح و تبیین آنها در زمینه‌ای گسترده و ذیل موضوعاتی متنوّع مبادرت ورزیده است. در این رویکرد، موضع شیخ صدوق به مواضع اصول گرایان شیعه نزدیک است. با وجود این، او…