مقالات

چکیده سبک‌شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سده اخیر، توجّه ویژه‌ای از طرف ادیبان و سخنوران به آن شده است. سبک ادبی، از اندیشه هر فرد سرچشمه می‌گیرد که بیان کننده نگرش و بینش آن فرد به واقعیّت‌های پیرامونش است. نوع الفاظ و ترکیبات و جمله‌بندی و طرز تعبیر معانی، ‌مهم‌ترین عوامل در چگونگی سبک ادبی است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج‌البلاغه است؛ زیرا صاحبِ آن، امیر سخنوران و رهبر اهل بلاغت است. از میان خطبه‌ها و نامه‌ها، نامه پنجاه…
چکیده در مقطعی از تاریخ شیعه (قرن دهم و یازدهم قمری)، گروهی ظهور کردند که اندیشه­ های خاصی را اشاعه دادند و در حوزه فقه و عقاید، چالش‌هایی را ایجاد کردند و به سبب آن به «اخباریان» موسوم شدند. اخباریان، اندیشه­ های خود را ریشه­ دار در اصول اصیل اسلام، اعلام می­ کنند و عالمان کهن شیعه را هم­سو با خود می ­دانند و مخالفان هر اندیشه­ ای جز عقاید خویش را مردود می ­شمارند. این پژوهش بر آن است که جریان پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریان و اندیشه آنان را با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با استفاده از…
چکیده مفضّل بن عمر جعفی از راویان معاصر با امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) است که «کتاب التوحید» مشهور به «توحید مفضّل» از مهمترین مرویّاتی است که از طریق وی به امام صادق (ع) نسبت داده شده است. آنچه اهمیّت کاوش دربارة این راوی را برجسته نموده، اختلاف دیدگاه رجال­ شناسان پیرامون درجة وثاقت وی می­باشد که موجب تردید در پذیرش روایات وی شده است. برخی از رجال ­شناسان متقدّم، وی را تضعیف کرده و روایاتش را قابل اعتماد ندانسته ­اند؛ در مقابل، گروهی از رجال­ شناسان متأخّر با تکیه بر برخی قراین وی را توثیق نموده ­اند….
چکیده اسماعیل بن ابی ­زیاد سَکونی شعیری، محدثی است که روایات بسیاری از او نقل شده و از همین‌رو در جوامع روایی و فقهی، مهم و اثرگذار قلمداد شده است. او به دلایل زیر در منابع رجالی و فقهی، «عامی ­مذهب» و «ضعیف» دانسته شده است: عدم فتوای شیخ صدوق به منفردات سکونی، تصریح برخی از فقیهان و صاحب­نظرانِ دانش رجال امامیه برضعف و عامی بودن و حتی کفرِ سکونی و اتحاد مسلکِ وی با اهل‌سنت. در پژوهش حاضر، پس از تبیین دلایل و شواهدِ مذکور، به بازاندیشیِ انتقادی و کشف میزانِ اتقان این گزاره­ ها جهت اثبات نظریه عامی…
چکیده رساله توحید مفضل، یکی از میراث‌های حدیثی شیعه است که به عنوان املای امام صادق (ع) به مفضل بن عمر جعفی شناخته می‌شود. در نوشتار حاضر، این کتاب از حیث متن بررسی شده است تا میزان اعتبار آن از حیث درستی یا نادرستی انتساب آن به امام صادق (ع) ارزیابی شود. در صحت انتساب به شواهدی چون شهرت و مقبولیت انعکاس‌یافته در نسخه‌های فراوان و شرح‌ها و ترجمه‌های متعدد، استناد شده است. سپس برای سنجش اصالت این رساله از نقد متن بهره گرفته شده است تا به مدد شیوه‌های مختلف نقد از جمله نقد برون‌متنی و درون‌متنی، به حقیقت…
چکیده یکی از پرسش های مهم درباره جوامع روایی متقدم ، منابع شفاهی و مکتوبی است که این کتاب ها از آن ها پدید آمده است. از این رو، درباره کافی این پرسش پیش روی حدیث پژوهان قرار دارد که کلینی در تالیف کتابش از چه منابعی بهره برده است. با ژرفکاوی در اسانید روایات کافی و مطالعه رد پایی می توان گفت کلینی با وجود آنکه بخش بزرگی از روایات کتابش را از آثار و مرویات محدثان مکتب قم آخذ کرده است، اما در عین حال از روایات افرادی چون سهل بن زیاد و محمد بن عیسی عبیدی که…
چکیده کتاب الضعفاء ابن غضائری یکی از منابع علم رجال است. بیشتر آراء این کتاب، با مشهور دیگر کتب رجالی شیعه در تعارض و اختلاف است. این امر از دیرباز مناقشاتی را در خصوص ابن غضائری و اثر وی پدید آورده است. عامل اصلی این مناقشات، متن کتاب است؛ نه مؤلّف آن. این مقاله درصدد است که به پرسش‌های ذیل، پاسخ درخور دهد: آیا انتساب کتاب الضعفاء به ابن غضائری صحیح است؟ با فرض پذیرش انتساب این کتاب به ابن غضائری، آیا محتوای آن با دیگر کتب رجالی متقدمان شیعه، سازگاری و تطابق دارد؟ با تطبیق و مقایسه آراء ابن…
چکیده مهم‌ترین منبع شناخت دین اسلام، پس از قرآن، روایات معصومان (ع) است. به سبب عوامل درونی و بیرونی متعدّد، مانند نسخ، تقیّه، از دست رفتن بسیاری از قرائن کلام معصوم، وقوع تحریف و تصحیف در متن روایات، اخبار متعارضی در این گنجینه وارد شده است. لذا دانشمندان حوزه معارف دینی و حدیثی از دیرباز، برای دستیابی به مراد معصوم (ع) به پدیده تعارض توجّه داشته‌اند. شیخ حرّ از تلاشگرانی است که اهتمام به شناسایی این نوع اخبار داشته است. خصوصیت بارز ایشان در برخورد با اخبار متعارض، پرهیز از طرح و طرد روایات است. وی به هنگام تعارض بدوی…
چکیده روش­ شناسی تفسیر، به معنی کشف روش مفسر برای رسیدن به مراد خداوند در قرآن است. به دلیل لزوم بررسی جزئی‌نگر در روایات تفسیری، اهمیت تاریخی و روش ­شناختی روایات تفسیری هر یک از معصومان(ع) و نیز اهمیت نمایاندن تفاوت روایات بیان ظاهر و باطن قرآن، در مقاله حاضر دامنه پژوهش به روایات تفسیری امام­ سجّاد(ع) در حیطه بیان معنا محدود شده است. نگارنده معتقد است دسته‌بندی دقیق این روایات، نسبت‌سنجی میان آن‌ها و مجموع روایات تفسیری امام‌سجّاد(ع) و ارائه آمار مستند می‌تواند روشنگر زوایایی از اهداف و شیوه‌های تفسیری حضرت باشد. در این پژوهش، روایات بیانگر معنا در…
چکیده کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه اثر ابو العباس احمد بن علی نجاشی مشهور به رجال نجاشی، از مهم­ترین آثار امامیه است که تاکنون آثار متعددی اعم از کتاب و مقاله درباره آن و مؤلفش نوشته شده است. با وجوداین، درباره ابعاد مختلف حیات علمی نجاشی مانند آثار، مشایخ، شاگردان، وثاقت و جایگاه علمی او، ابهام‌هایی وجود داشت که این مقاله به بررسی آنها پرداخته است. این مباحث عبارت است از: آیا نجاشی آثار فراوانی داشته است؟ آیا نجاشی صاحب تفسیری بر قرآن کریم بوده است؟ آیا سید مرتضی از مشایخ نجاشی بوده است؟ آیا مراد از «السید الشریف» در…
چکیده یکی از رجالیان مهم، ابن‌ غضائری است که به تضعیفِ بسیار و سریع راویان ‌مشهور است. او در کتاب موسوم به «الضعفاء»، بسیاری از راویان ثقه را تضعیف کرده است. رجالی معاصر، شیخ محمد‌تقی شوشتری در کتاب قاموس الرجال، از او دفاع و بسیار به تضعیفات او اعتماد کرده و در اغلب موارد، آراء او را بر دیگر رجالیان، مقدم دانسته است. این مقاله درصدد تحلیل و نقد دیدگاه شوشتری درباره میزان اعتبار تضعیفات ابن غضائری و در پی آن، توثیقات اوست. نخست خاستگاه تضعیف راویان را واکاویده، سپس به شناساندن روش رجالی ابن غضائری پرداخته و از این…
چکیده «غیاث بن ابراهیم تمیمی اسیدی بصری»‏ در شمار راویان امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) قرار داشته و روایات بسیاری از وی نقل شده است. با توجه به توثیق غیاث بن ابراهیم از سوی نجاشی، وثاقت او محرز است اما امامی بودن او محل بحث است. برخی از فقها این راوی را همان غیاث بن ابراهیم بتری­ مذهبی که در سخنان شیخ طوسی در زمره اصحاب امام باقر (ع) قرار گرفته، دانسته­ اند. در این پژوهش روشن کرده‌ایم غیاث بن ابراهیم در هیچ‌یک از کتب حدیثی موجود شیعه، حتی یک روایت از امام باقر (ع) یا از اصحاب…