مقالات

چکیده انتخاب انواع روش­‌های تفسیری بستگی به نوع نگاه مفسّر به قرآن دارد، مفسّر در نگرش ساختاری و مجموعی به قرآن، مدلول و معنای آیه را با ابزارهای گوناگون و از همه مهم­تر با توجه به سیاق آیه واکاوی می­کند، اما در نگرش تجزیه­‌ای و تفکیکی، عنصر سیاق چندان اهمیتی ندارد، در این دیدگاه می­توان آیات را تقطیع نمود و معنای استقلالی آن را مد نظر داشت. این تحقیق با باور به معناداری مستقل فرازهایی از آیات بدون توجه به سیاق و بافت معنایی، معتقد است با توجه به مبانی و قواعد تفسیری می­توان معنای استقلالی فرازهای آیات را همسو…

چکیده به اعتقاد حکما، انفکاک ذات از ذاتی امری محال و ناممکن است. لیکن برخی با استناد به آیۀ 69 سورۀ انبیاء که خداوند آتش را بر ابراهیم برد و سلام نمود، در مسئلۀ فوق مناقشه نموده‌اند. در مقابل، کسانی که به این قاعده معتقدند، در صدد پاسخ از اشکال فوق برآمده و هر یک پاسخی متفاوت به این اشکال داده‌اند. ما با احصای نظرات مفسران و صاحب‌نظران دربارۀ این آیه، به نقد و بررسی آن‌ها پرداخته و در نهایت با مناقشه در بعضی و ناکافی دانستن بعضی دیگر، به تبیین پاسخ مختار پرداخته‌ایم. به اعتقاد ما پاسخ به این…

چكيده: احاديث معصومان «عليهم السلام» در تفسير قرآن، نقش و جايگاهى مهمّ دارند. كليات آن در برخى از آيات و احاديث بيان شده است. امّا مؤلف در اين مقاله، سه كاربرد ويژه حديث در تفسير قرآن را تبيين می كند : اول – استخراج اصول و قواعدِ روش شناختىِ تفسير (ويژگى‌هاى مهم قرآن مانند: هدايت، جامعيت، هماهنگى درونى، ذو وجوه بودن، جارى بودن در طول زمان، عاّم و خاصّ، محكم و متشابه، نهى از تفسير به رأى و…) دوم – تعيين و تكوين مبانى تفسيرى، يعنى اينكه مفسّر، كليات نظام انديشه دينى خود را از قرآن و سنت بگيرد، سپس…

چکیده تشبیه و تنزیه از پیچیده ترین مباحث عرفانی و یكی از مسائل مهم اعتقادی مـرتبط بـا عقیده توحید اسلامی است كه اكثر متفكران و اندیشمندان مسلمان به آن توجه كرده اند. صورت مادی و انسانی دادن به خدا همواره طی تاریخ وجـود داشـته و برخـی بـرای شناخت خدا او را به انسان یا موجودات دیگری تشبیه كرده و حتی قائل به تجسم خدا شده اند. در مقابل، عده ای دیگر نیز برای در امان ماندن از تشبیه به تنزیه مطلق پناه برده و شناخت خدا را امری محال دانسته انـد. امـام علـی (ع) بـا ارائـه دلایلـی، از جملـه بی…

چكیده: واژه تأویل در قرآن كاربردهای گوناگون دارد. از جمله در مورد برخی آیات و نیز نسبت به تمام قرآن، تأویل به كار رفته است. از این رو پی بردن به معنای تأویل از نگاه قرآن تنها آشنایی با یك مفهوم قرآنی نیست، بلكه گامی است در جهت فهم مراد خداوند. این مقاله با پی جویی معنای این واژه در واژگان عرب و مفهوم عام قرآنی آن، دیدگاه‌های سه تن از دانشمندان علوم قرآن و تفسیر را مورد بررسی قرار داده و در نهایت بدین نتیجه نزدیك شده است كه تأویل آیات از سنخ معنای ظاهری و یا مدلول لفظی…

چکیده تأویل قرآن، موضوعى است که بیشتر مفسران و نویسندگان علوم قرآن، مطالبى درباره آن نگاشته اند؛ امّا حقیقت این است که بیشتر این نوشته ها و پردازش‌ها آن گونه که باید پرده ابهام از چهره این اصطلاح برنگرفته اند و چه بسا نوشته هایى که به جاى زدایش ابهام مایه زایش پرسش‌هایى جدید در این مقوله هستند. دگرگونى معنایى و به کار رفتن اصطلاح تأویل در برابر اصطلاح تفسیر و تنزیل و در کنار ظهر و بطن قرآن ممکن است از جمله زمینه هاى ابهام این واژه باشد. فهم معناى واژه (تأویل) با تکیه بر معناى لغوى و دستورى…

چکیده: درباره آیه «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیرا»(انسان: 8) در میان مفسران فریقین، مباحث گوناگونی شکل گرفته است که عمدتاً به سبب نزول این آیه برمی گردد. شیعه به استناد دلایل متقن درون متنی و برون متنی تنها سبب نزول مرتبط با اهل بیت را پذیرفته و به هیچ روی عام بودن آیه را نمی پذیرد. در مقابل، مفسران اهل سنت در این باره اتفاق نظری ندارند؛ برخی از آنان همچون سید قطب، سبب نزول مرتبط با اهل بیت را مطلقاً نمی پذیرند و به دلایل درون متنی و برون متنی متعددی استناد می کنند….

چکیده آیه به شیء نمایان و قابل مشاهده اطلاق می‌گردد که با ظهور خود و به نسبت علم و ادراک انسان، برای او حامل پیام و نشانی برای مقصدی مشخّص می‌باشد و توجّه انسان را به سویی خاص جهت می‌دهد و معطوف می‌نماید. خداوند متعال آیات آفاقی و انفُسی را به فرد نشان می‌دهد و در نتیجه آن تجلّی، می تواند فهمی برای فرد اتّفاق بیفتد که منجر به درک حقّانیّت آیات می‌شود. از بین حواس، مشاهده و رؤیت از اهمیّت خاصّی برخوردار است. برای بهره بردن از آیات الهی نیز می‌توان از مُدِل‌های مختلف مشاهده استفاده کرد. در این…

چکیده در برخی آیات قرآن کریم از واژه‌های «سماء و سماوات»، سخن به میان آمده است. نگاه مفهومی به لفظ سماء در این آیات، افق‌های اعجازی تازه‌ای پیش روی مخاطب کلام الهی می‌گشاید. نگارنده به بررسی این واژه در آیات قرآن کریم از بُعد مفهومی پرداخته و حالت‌های متفاوت و معانی ثانویه آن را موشکافی کرده است؛ تا گامی در جهت شناخت جنبه‌ای از جوانب اعجازی این اقیانوس بیکران وحیانی برداشته باشد. پژوهش حاضر بیان‌گر آن است که معانی سقف، ابر، باران، آسمان بهشت و جهنم و آسمان بالای زمین از دلالت‌های ثانوی واژه قرآنی سماء است و ارتباط دقیقی…

چکیده خداوند متعال برای هدایت انسان‌ها دو سرمایه‌ی گران‌بها با عنوان قرآن و عترت در میان بشر به ودیعه نهاده و صیانت از کتاب الهی را خود بر عهده گرفته است. در تبیین معارف قرآنی گنجینه‌ای عظیم به عنوان احادیث را به انسان‌ها هدیه داده است، ولی چون در نگارش احادیث مشکلاتی در قرون اولیه به وجود آمد و نقل روایات گاهی به صورت شفاهی بود، مجعولاتی در احادیث به وجود آمد و راویانی ضعیف، مجهول، کذاب براساس اغراض دنیوی و بر اساس اوضاع نابسامان سیاسی و… اقدام به نقل احادیث جعلی کردند. از این‌رو، در قرون بعدی علم رجال…

چکیده هدف: هدف مقالۀ حاضر، شناسایی برخی از بایسته‌های برگزاری کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و مناظرات علمی با بررسی مناظره‌های امام صادق(ع) بود. روش: این مقاله با بهره‌گیری از توانایی‌های تحلیل گفتمانِ انتقادی ون‌دایک در قالب متغیّرها و مقوله‌های عملیاتی، این مناظره‌ها را بررسی کرده است. یافته‌ها: دقت در مناظره‌های امام با نمایندگان ادیان و فِرَق دیگر، با تمرکز بر مقولۀ واژگان، چشم‌انداز، استعاره، انسجام تاریخی، نقل قول، تأکید ساختاری و قطب‌بندی نشان می‌دهدکه امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال مدعیات طرف های مناظره، از منازعۀ گفتمانیِ اخلاق‌گریز بر حذر مانده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفسِ…

چکیده هدف: دوران امامت امام رضا(ع)، دورۀ طلایی گفتگو و مناظره و اثبات برتری آموزه‌های قرآنی – اسلامی، به ویژه اسلام شیعی و دکترین امامت و نیاز دین به حجت و واسطۀ زنده و روزآمد میان خلق و خالق است و مناظره‌های رضوی(ع) آوردگاه عرضۀ فکر اهل بیت(ع) از اسلام است. این پژوهش پس از ارائۀ معیار مراء حق و باطل از دید آیات و روایات، مهم‌ترین مناظره‌های بین‌الادیانی و بین‌المذاهبی رضوی(ع) را که در ضمن هشت مجلس به نقل شیخ صدوق(ره) در کتاب «عیون أخبار الرضا» تجلّی یافته، با هدف کشف اخلاق مناظره و انحصاراً با رویکرد تأکید بر…