مقالات

چکیده هدف: مطالعۀ حاضر با هدف بازخوانی سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) و نقش آن در حفظ و رونق دادن به مذهب تشیّع انجام شده است. روش: این نوشتار به روش کتابخانه ‏ای و تحلیلی – توصیفی و با استفاده از منابع معتبر اسلامی به شیوۀ داده‏ بنیاد انجام شد؛ بدین صورت که پس از فیش ‏برداری سبک زندگی سیاسی امام سجاد(ع) از منابع مزبور، نقش هر یک از ساحت های زندگی ایشان، بررسی شده است. یافته‏ ها: امام سجاد(ع) مرد میدان علم و عمل بودند و با استفاده از سبک زندگی ویژۀ خویش، تلاش کردند هم خون شیعه را…

چکیده کتاب الکافی یکی از کتب متقدم و معتبر حدیثی شیعه است که با استفاده از تألیفات و مصنَّفات پیش از خود تدوین شده است. احادیث الکافی غالباً از منابع اصول (اربع مائة) و دیگر مصادر اطمینان بخش برگرفته شده که یکی از آنها النوادراحمد بن محمد بن عیسی اشعری است؛ که پیش از کلینی تدوین شده است. نوشته حاضر به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی روایات کتاب النوادر و مقایسه آن با روایات الکافی پرداخته و نشان داده که بخش عمده‌ای از آن در تألیف الکافی مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه یکی از منابع آن به…

چکیده یکی از ابزارهای بازشناسی جریان‌های تاریخی، مطالعه اسناد و شواهد تاریخی است. از آنجا که قیام‌های توابین، یکی از مهمترین اقدامات شیعیان پس از شهادت امام حسین (ع) بوده است، به نظر می رسد بازخوانی تاریخی و تحلیلی ادعیه امام سجاد (ع) می‌تواند به عنوان یک مستند تاریخی، ماهیت حقیقی این قیام‌ها را روشن کند. مانند: ارتباط امام سجاد (ع) با قراء کوفه، تأکید امام سجاد (ع) بر اجرای حکم قصاص، گسترش فقه شیعی و … این پژوهش نشان می‌دهد، می‌توان از متون روایی بازمانده از قرن دوم و سوم هجری، به عنوان شواهدی در شناخت رویدادهای تاریخی استفاده…

چکیده رجال‌پژوهان اهل سنّت در مورد مؤثر بودن اخلاقیات راوی و خبرگی او در پذیرش روایاتش هم‌فکر هستند ولی در مورد نقش گرایش عقیدتی راوی در اعتبارسنجی او اختلاف نظر دارند. در همین راستا این نوشتار، سه اصطلاح «رافضی، ناصبی، شیعی» که مرتبط با گرایش عقیدتی راویان هستند را در کتب رجالی اهل سنّت بررسی کرده است تا مشخص شود آیا این سه اصطلاح در نزد رجال‌پژوهان اهل سنّت در اعتبارسنجی راویان منتسب به این سه اصطلاح مؤثر بوده‌اند یا خیر؟ بررسی‌ها نشان داد این سه اصطلاح، در توثیق و تضعیف راویان نقش به سزایی داشته‌اند. البته این نقش‌ها، بحث‌برانگیز…

چکیده آیات ارث بخشی از آیات قرآنی است که از اهمیت دوچندان در میان آیات الاحکام برخوردار است و مباحث پردامنه تفسیری و فقهی درباره آن گواه بر این مطلب است. یکی از مباحث تفسیری مربوط به آیات ارث، تخصیص یا عدم تخصیص آیات ارث به غیر انبیای الهی «علیهم السلام» در ارث گذاری است. عموم مفسران اهل تسنن با استناد به سخن ابوبکر به نقل از رسول اکرم «صلی الله علیه و آله وسلم» که: «انّا معاشرَ الانبیاء لا نُوَرِّث، ما ترکناهُ صدقهٌ» معتقدند که این حدیث، مُخَصِّص آیات ارث است. پژوهش حاضر از راه تحلیل مفاد آیات ارث…

چکیده آیه تطهیر یکى از آیات بیانگر عصمت خاندان ویژه پیامبر است. در میان دانشمندان اسلامى، دو احتمال درباره مصداق اهل بیت در این آیه، بیشترین طرفدار را دارد: «آل کسا و همسران پیامبر» و «خصوص پنج تن آل کسا». پژوهش در آثار روایى نشان می دهد که روایات ناظر به خصوص پنج تن آل کسا به حد تضافر مى رسد. خود همسران پیامبر نیز از پیامبر روایت کرده اند که آیه تطهیر شامل آنها نمی شود. همچنین پیامبر اسلام با رفتار و گفتار خود، مفهوم اهل بیت را ویژه همین پنج تن ساخته بود. در مقابل، معدود گزارش هایی…

چکیده ائمّه معصومین(علیهم السلام) و از جمله امام سجّاد(ع)، با توجّه به منصب مهمّ الهی که عهده‌دار بودند، در راستای حفظ، رشد و نمو اسلام و نیز هدایت مردم، تلاش‌های بسیار نموده‌اند. از جمله آن تلاشها، سخنان و احادیث فراوان است که با توجّه به فعالیت‌های گسترده آنها، کثیر الحدیث بودنشان امری انکارناپذیر به نظر می‌رسد؛ ولی همانگونه که در تاریخ حدیث گزارش شده، گاهی افرادی جهت تضعیف شخصی، حدیثی جعل و یا از روی خطا و تدلیس تغییراتی در متن حدیث ایجاد کرده‌اند. در نتیجه مطلبی نادرست ارائه و به دست متأخرین رسیده و بر این اساس قضاوت های…

چکیده شیخ صدوق (381ق)، شخصیّت نامدار حدیثی شیعه، در سده چهارم هجری است. او که در شیعه، به عنوان رئیس المحدّثین شناخته می‌شود، از اخباریان متقدّمی است که در عرصه حدیث، به شکل گسترده‌ای وارد شده و ضمن گزارش حجم عظیمی از روایات فریقین – به ویژه روایات شیعه – اغلب، به بررسی محقّقانه و عالمانه آنها پرداخته و ضمن برنمودن نقاط قوّت و ضعف احادیث و اخبار، به شرح و تبیین آنها در زمینه‌ای گسترده و ذیل موضوعاتی متنوّع مبادرت ورزیده است. در این رویکرد، موضع شیخ صدوق به مواضع اصول گرایان شیعه نزدیک است. با وجود این، او…

چکیده سبک‌شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سده اخیر، توجّه ویژه‌ای از طرف ادیبان و سخنوران به آن شده است. سبک ادبی، از اندیشه هر فرد سرچشمه می‌گیرد که بیان کننده نگرش و بینش آن فرد به واقعیّت‌های پیرامونش است. نوع الفاظ و ترکیبات و جمله‌بندی و طرز تعبیر معانی، ‌مهم‌ترین عوامل در چگونگی سبک ادبی است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج‌البلاغه است؛ زیرا صاحبِ آن، امیر سخنوران و رهبر اهل بلاغت است. از میان خطبه‌ها و نامه‌ها، نامه پنجاه…

چکیده در مقطعی از تاریخ شیعه (قرن دهم و یازدهم قمری)، گروهی ظهور کردند که اندیشه­ های خاصی را اشاعه دادند و در حوزه فقه و عقاید، چالش‌هایی را ایجاد کردند و به سبب آن به «اخباریان» موسوم شدند. اخباریان، اندیشه­ های خود را ریشه­ دار در اصول اصیل اسلام، اعلام می­ کنند و عالمان کهن شیعه را هم­سو با خود می ­دانند و مخالفان هر اندیشه­ ای جز عقاید خویش را مردود می ­شمارند. این پژوهش بر آن است که جریان پیدایش، سیر تطور و تداوم اخباریان و اندیشه آنان را با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با استفاده…

چکیده مفضّل بن عمر جعفی از راویان معاصر با امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) است که «کتاب التوحید» مشهور به «توحید مفضّل» از مهمترین مرویّاتی است که از طریق وی به امام صادق (ع) نسبت داده شده است. آنچه اهمیّت کاوش درباره این راوی را برجسته نموده، اختلاف دیدگاه رجال­ شناسان پیرامون درجه وثاقت وی می­باشد که موجب تردید در پذیرش روایات وی شده است. برخی از رجال ­شناسان متقدّم، وی را تضعیف کرده و روایاتش را قابل اعتماد ندانسته ­اند؛ در مقابل، گروهی از رجال­ شناسان متأخّر با تکیه بر برخی قراین وی را توثیق نموده ­اند….

چکیده اسماعیل بن ابی ­زیاد سَکونی شعیری، محدثی است که روایات بسیاری از او نقل شده و از همین‌ رو در جوامع روایی و فقهی، مهم و اثرگذار قلمداد شده است. او به دلایل زیر در منابع رجالی و فقهی، «عامی ­مذهب» و «ضعیف» دانسته شده است: عدم فتوای شیخ صدوق به منفردات سکونی، تصریح برخی از فقیهان و صاحب­نظرانِ دانش رجال امامیه بر ضعف و عامی بودن و حتی کفرِ سکونی و اتحاد مسلکِ وی با اهل‌سنت. در پژوهش حاضر، پس از تبیین دلایل و شواهدِ مذکور، به بازاندیشیِ انتقادی و کشف میزانِ اتقان این گزاره­ ها جهت اثبات…