مقالات

چکیده: تجربه های تاریخی، نقاط تلخ و تاریکی را در زندگی بشر نشان می دهد که حاکی از دشمنی، خشونت و خونریزی است. از جمله قواعدی که شاید بتواند این سبعیت را تا اندازه ای کنترل کند و خشم موجود در آن را کاهش دهد، «اخلاق» و اصول اخلاقی است. ادیان به طورکلی و دین اسلام به ویژه، بانی اخلاق هستند و یکی از اهداف بعثت پیامبر اسلام (ص)، تکمیل مکارم اخلاقی بوده است. در این مقاله، دشمنی در دو گستره کلی از سیاست بحث شده است: نخست گستره درون کشوری یا سیاست داخلی و دوم گستره برون کشوری یا…
چکیده یکی از مهم ترین و ملموس ترین ابعاد واقعه عاشورا بعد سوگوارانه این حادثه از جمله، تکیه بر حضور و نقش برخی نوجوانان حاضر در کربلا مانند قاسم بن حسن (ع) است. حضور پررنگ عنصر عاطفه در گزارش واقعه کربلا مخصوصاُ در بخشی که مربوط به کودکان و نوجوانان است، جلوه های متفاوتی از این رویداد را باعث شده است. این تفاوت در مواردی به حدی است که گاه شکاف عمیقی میان واقعیت تاریخی و فهم مردمی ایجاد می کند. در این مقاله، ضمن تحلیل متون تعزیه و با رویکردی تطبیقی، شهادت قاسم بن حسن (ع) در منابع تاریخی…
چکیده بررسی جریان فکری غلو در زمان امام رضا(ع) (183 ـ 203 ق) و نوع برخورد آن حضرت(ع) با این جریان، موضوع اصلی این مقاله است. بررسی این جریان فکری نشان می‌دهد پدیده غلو که از دوران امامان قبلی وجود داشت در این دوران در قالب غالیان برجسته و مشهوری چون یونس بن ظبیان و محمد بن فرات و طرح افکار غالیانه دیگری به خصوص از جانب غالیان واقفی (بشیریه) تداوم یافته است. هم چنین در این دوره شاهد بروز عقاید غالیانه تفویض، تشبیه، تناسخ و احادیث غلوآمیز هستیم. امام رضا(ع) در مقام برخورد با این جریان علاوه بر مناظره…
چکیده ابن ابی الحدید یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شروح نهج البلاغه را نگاشته است. این شرح که حاوی اطلاعات مهم تاریخی است از جمله دربارۀ امام حسین(ع) است شایستۀ بررسی و نقد از زوایای مختلف است. مقالۀ حاضر پس از مروری کوتاه بر روش تاریخی شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و ویژگی‌های آن روایت‌های تاریخی این کتاب دربارۀ امام حسین(ع) را در محورهای زیر مورد بررسی قرار داده و حسب نیاز به بررسی تطبیقی آن با دیگر منابع پرداخته است: رویدادهای پیش از امامت امام حسین(ع)، کینه ورزی‌ها نسبت به خاندان امام حسین(ع)، پیش گویی‌های مربوط به رویداد…
چکیده گسترش آرای زیدبن‌علی(م. 122) و حمایت زیدیان از رهبران حسنی، زیدیه را به فرقه‌ای تأثیرگذار در عرصه‌های مختلف تبدیل کرد. از سویی دیگر نخستین خلفای عباسی، برای پایان‌دادن به قیام‌های شیعی و دست‌یابی به اقتدار پایدار، از هر راهی استفاده می‌کردند. یکی از روش‌های اصلی خلفای عباسی برای رسیدن به این هدف نفوذ در بین گروه‌های شیعی، بوده است. محور اصلی مقاله حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا در عصر اول عباسی بین عباسیان و زیدیان ائتلافی برقرار شده است؟ بررسی تعاملات این دو گروه، وجود جریانی موسوم به ضعفا را در بین زیدیه نشان می‌دهد که…
چکیده تعارض گزارش‌های آماری در بررسی‌‎های تاریخی، یکی از مسائل دانش تاریخ و به ویژه تاریخ ‎نگاری است. این مسئله زمانی اهمیت خواهد یافت که گزارش‌های آماری فراوانی از یک رویداد در دسترس باشد. درباره حادثه کربلا، گزارش‌های آماری فراوانی در منابع یافت می‌شود. یکی از این گزارش‌ها، شمار زخم‌‎های امام حسین «علیه السلام» است. براساس استقرای نویسنده، حدود چهارده گزارش آماری در این زمینه ثبت شده است که سازگاری آنها با یکدیگر دشوار است. نویسنده در این مقاله سعی می‎کند با استفاده از روش تاریخ‎گذاری گزارش و تفکیک گزارش‌های زخم از گزارش‌های پارگی لباس، تعیین لباس امام «علیه السلام»…
چکیده دعا به عنوان یکی از عالی ترین مضامین الهی، همیشه مورد توجه بشریت بوده و هر انسانی به فراخور میزان درک فقر ذاتی خود به معناشناسی دعا و مسائل پیرامون آن پرداخته است. با غور و تعمق در آثار فلاسفه ای همچون ملاصدرا و عرفایی از جمله ابن عربی، اهمیت و توجه دعا و مسائل مرتبط با آن در نظر این دو متفکر برجسته می گردد. ملاصدرا با نگرش فلسفی خود به تبیین مباحثی چون اهمیت دعا و شرایط استجابت و عوامل موثر در آن پرداخته و ابن عربی با ذوق عرفانی خود در فص شیثی فصوص الحکم به…
چکیده: یكی از مباحث زیبایی كه در همه ادیان مورد بحث قرار گرفته است، دعا است. دعا، عاملی است در جهت ساختن انسان و نزدیكی او با خداوند. دعا، اگر چه در همه ادیان مورد بحث قرار گرفته است، امّا لطافت، جاذبه و زیبایی، و همه جانبه بودن آن در مكتب تشیع آن هم از زبان امام عارفان، حضرت علی (ع) “آن روح كلّی و همه جانبه” آن چنان بدیهی است و پر جاذبه كه نیازی به توضیح و تفسیر ندارد. تنها ذكر این نكته ضروری است كه بررسی و تدبر در نهج البلاغه می‌تواند ما را به این مطلب…
متن مقاله: تعریف دعا دعا از ریشه «دعو» در لغت به معنی فراخواندن، دعوت کردن، گوش دادن به کسی یا چیزی و… در اصطلاح: خواندن جمله های ماثور از پیامبر «صلی الله علیه وآله» و ائمه اطهار «علیهم السلام» در اوقات معین برای طلب آمرزش و برآورده شدن حاجات است. خواندن و نیایش کردن، مدح و ثنا، نفرین، تحیت و درود و سلام و تضرع و خشوع. دعا یعنی ارتباط پیگیر و مداوم داعی (شخص دعا کننده) با مدعو (طرف خوانده شده) و مترادف کلماتی چون ورد، ذکر، مسئلت (سؤال) و غیره است. دعا، عرض نیاز به درگاه الهی و…
چکیده نسبت خود و دیگری به‌مثابه یک امر هویتی، در جامعه‌شناسی طنین خاصی داشته و لذا به‌عنوان یک مفروض در ذیل تعریف از فردگرایی عارضه‌ای برای روح مدرنیته غربی تلقی شده است. در این باب ایده‌های مهم در جامعه‌شناسی غربی (مارکسی، دورکیمی، وبری و زیملی) هر کدام به‌نوعی خواسته‌اند طرحی برای مواجهه با آثار نامناسب «تقابل خود و دیگری»‌ در فرهنگ مدرنیته غربی ارائه دهند. از وجه مقایسه بیناتمدنی و بینادینی نیز باید به فرهنگ اسلامی ارجاع داد و لذا می‌توان به نص قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) به‌عنوان سرمتن معتبر و مستند برای تنظیم «نسبت اخلاقی خود و…
متن «نیایش» پروبال گشودن از گوشه تنهایی تا اوج با خدا بودن و جامی است زلال از معنویت ناب در کام عطشناک زندگی. نیایش بارقه امیدی در فضای غبارآلود زمانه، فریاد روح مهجور در هنگامه غفلت و بی خبری خلق، نسیمی فرحناک و برخاسته از باغستان های بهشت و شمیمی است از رحمت پروردگار. جایگاه نیایش نیایش انسان را به شناخت پروردگار که برترین سرمایه انسان و هدف آفرینش انسان است، دعوت می کند و سبب می شود که انسان نیایشگر خود را نیازمند پروردگار ببیند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر ـ که سرچشمه تمامی…
چکیده: توحید و دعاهای معصومین (ع) به ویژه ادعیه امام سجاد (ع) رابطه تنگاتنگ از جهت علمی و عملی دارند. این دعاها هم توحید و مراحل و اقسام آن را آموزش می دهند و هم خود تجلی گاه خالصانه ترین توحید نظری و عملی هستند. این مقاله می کوشد ظهور و حضور توحید و ابعاد آن را در دعاهای ماثوره از معصومین (ع) مورد بررسی قرار دهد. از این رو، پس از تبیین نقش محوری توحید در اسلام و اهمیت و حقیقت دعا، با استناد به فقراتی از ادعیه امام سجاد (ع) نشان می دهد که دعا در عین حال…