مقالات

چکیده هرچند اغلب گزارش ­هایی که از سقیفه بنی ­ساعده در منابع دست اول وجود دارد، حاکی از آن است که تصمیم­ های اتخاذ شده در آن با حضور و مشارکت سیاسی عموم مهاجران و انصار صورت گرفته، مدعای مقاله پیش­رو بر این است که عموم مهاجران و انصار از وقایع مدینه بی­ خبر بودند و به همین دلیل، مشارکت سیاسی فعالی در این وقایع نداشتند. حدود سه هزار نفر از بزرگان مهاجر و انصار که به دستور پیامبر(ص) ملزم به حضور در لشکر اسامه بودند، در منطقه ­ای به نام «جِرف»، در سه مایلی(پنج کیلومتری) بیرون از مدینه، اردو…
چکیده: سیره تبلیغی پیامبر اعظم (ص) از ابعاد مختلف با دانش مدیریت، مقایسه‌پذیر و تحلیل‌پذیر است. مدیریت تبلیغی ایشان در برابر دگر اندیشان و پیروان ادیان الهی دیگر، مبین اصول لازم و اساسیِ تعامل و ارتباط با اهل کتاب در سراسر جهان در عصر حاضر است؛ تا کسانی که می‌خواهند مدیریت جامعه را بر عهده گیرند ضمن برخورداری از آن شرایط، از الگوها و اسوه‌های الهی پیروی نمایند. به علاوه، مفهوم بازار‌یابی اجتماعی، داعیه ترویج و تبلیغ ایده‌ها و مفاهیم اجتماعی را دارد که به نظر می‌رسد مطالعه و بررسی این دو مقوله، دارای نکات و حساسیت‌های خاصی است. در…
چکیده واقعۀ غدیر در جریان تاریخ اسلام، از سال دهم هجرى تا به امروز، چالش‌برانگیزترین مسئله میان مدرسۀ اهل‌بیت (علیهم‌ السّلام) و مدرسۀ عامه بوده است. آیات غدیر از حیث شأن نزول، پژوهش‌های بسیارى از فریقین را به خود جذب کرده است. در مقالۀ حاضر برآنیم تا با برشمردن ویژگی‌هاى انبیا (ع) و ارزیابى امامت به‌عنوان پشتوانه و قرین رسالت در قرآن، و نیز با توجه به نقش اساسى اسباب‌ النزول در تفسیر آیات و بیان بروز اختلاف دربارۀ نزول آخرین سوره و آخرین آیۀ قرآن، شأن نزول آیات غدیر را در حوزۀ تفسیر و تاریخ و حدیث فریقین نقد…
چکیده خلافت عباسی در عهد متوکل همچنان دورنمایی از قدرت و اقتدار را در اختیار خویش داشت. در عصر وی به جریان اعتزال خاتمه داده شد، جریانی که مورد حمایت متعصبانه سه خلیفه پیشین بود. متوکل با دوری از آن، چالشی را از سر راه خلافت برداشت؛ اما چالش قدرت روز افزون ترکان که ریشه در عصر معتصم داشتند، نیرو گرفت. آن­ها در به قدرت رساندن متوکل بی ­تأثیر نبودند؛ اما وی نتوانست قدرت آنان را مهار کند و بدین­ گونه جان بر سر این راه نهاد. در چنین فضایی، قاتلان وی، از جمله منتصر، برای توجیه قتل او و…
چکیده مطالعات اسلامی به عنوان یکی از حوزه‌های مهم شرق‌شناسی از دیر باز مورد توجه مستشرقان بوده است. ولتر به عنوان یکی از این مستشرقان در سده هجدهم میلادی (1694- 1778) به شرح و بسط آراء و افکار خود درباره اسلام به ویژه حضرت محمد(ص) پرداخت. او در آغاز یعنی در مرحله نخست، نگاهی بسیار منتقدانه نسبت به اسلام و حضرت محمد(ص) داشته است. تا جائی که پیامبر را مردی جاعل، دروغگو و فریب‌کار معرفی کرده است. مرحله دوم که در اواسط زندگی فرهنگی و علمی او است، به موضعی معتدل­‌تر نسبت به اسلام و حضرت محمد(ص) رسیده است. در…
چکیده غدیر را باید ثمرۀ نبوت و میوۀ رسالت و تعیین‌کنندۀ خط‌مشیّ مسلمانان تا قیامت دانست، نه فقط یک واقعۀ تاریخی؛ اگرچه برخی همواره برآنند که از فروغ این حقیقت تابناک، کاسته و با طرح پرسش‌هایی بی‌اساس، آن را مخدوش و یا به‌ گونه‌‏ای مورد پسند خود تفسیر کنند. پژوهش حاضر در راستای نقد آرای عثمان خمیس در کتاب نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام و پاسخگویی به اصلی ‏ترین پرسش‌های پیرامون غدیر، همانند‏: موقعیت جغرافیایی غدیر، آیۀ ولایت و دلالت معنای واژۀ «مولا»، ادعای عدم حضور امام علی (ع) در مکه و غدیر، استناد به آیۀ شورا در موضوع…
چکیده در مقاله حاضر، با معرفی نمونه هایی از وصایای پیامبر اکرم(ص)، نظریه انکار وصایت پیامبر اکرم(ص) درباره جانشینی امام علی(ع) و تناقض میان آن نظریه با روایات نبوی و نیز واقعیت‌های تاریخی را نقد می‌کنیم. انکار وصایت، دیدگاه کسانی است که معتقدند پیامبر اکرم، آگاهانه با امتناع از تعیین جانشین خود، آیندۀ امت را به صحابه خویش سپرد. از زاویه‌ای دیگر، بررسی وصایای خلفای اسلامی، نشان می‌دهد که اساس انتقال قدرت در تمامی خلافت‌های اموی و عباسی و عثمانی (جز در موارد استثنایی) بر پایه وصیت حاکم بوده است و به‌طور پیش‌فرض در این نظریه، تنها پیامبر اکرم (ص)…
چکیده این پژوهش به بررسی چگونگی گزارش طبرسی به عنوان یک سیره‌نویس شیعه از غزوه خیبر از طریق نقد تاریخی گزارش وی در تطبیق با دیگر منابع سنی و شیعی پرداخته است. برای این بررسی، اجزای گزارش طبرسی با دیگر منابع سنی و شیعی تطبیق شده و با استفاده از این روش، ضمن مشخص کردن منابع طبرسی و نقاط قوت و ضعف گزارش وی، تأثیرات تفاوت نگاه سیره نویسان شیعی و سنی و یا تفاوت منابع آنان برنحوه نقل وقایع این غزوه نشان داده شده است. برآمد این بررسی نشان می­دهد که هرچند طبرسی مانند دیگر سیره­ نویسان شیعی به…
چکیده: اندیشمندان مسلمان در تبیین مصداق آسمان های هفتگانه قرآن پنج دیدگاه عمده ارائه داده اند، اول، سخن گفتن قرآن بر اساس علم مخاطبان اولیه و مخالف دانستن انگاره هفت آسمان با علم امروزین بشر، دوم، غیر تعیینی دانستن عدد هفت و دلالت آن بر کثرت، سوم، مادی دانستن هفت آسمان و تطبیق هفت آسمان با پدیده های شناخته شده مادی، چهارم، مادی دانستن هفت آسمان و تطبیق آسمان اول با کیهان و ناشناخته دانستن شش آسمان دیگر، پنجم، مادی دانستن آسمان اول و معنوی و مجرد دانستن شش آسمان یا شش عالم دیگر. مقاله حاضر ضمن نقد سه دیدگاه…
چکیده همیلتون گیب (Hamilton A. R. Gibb­­) (1895-1971م.) از جمله محققان و اندیشمندان خاورشناسی است که در زمینه­ های زبان و ادبیات عربی، تاریخ اسلام، فرهنگ و تمدن اسلام صاحب­ نظر بوده و به همین جهت به تحقیقات در حوزه تاریخ اسلام روی آورد و تألیفات زیادی در این زمینه از خود بر جای نهاد. نگاه همراه با گمان و تردید وی در خصوص برخی مسائل تاریخ اسلام به ویژه سیره رسول خدا‌(ص) که از خصوصیات عمومی شرق ­شناسان محسوب می­­شود، اگرچه چندان عجیب نمی ­نماید؛ اما آشنایی و زندگی در کنار مسلمانان، در فهم و درک وی از تاریخ…
چکیده با توجه به قلمرو وسیع دین اسلام و شمول آن به مسائل فردی، اجتماعی، روحی، جسمی، مادی، معنوی و همه ابعاد و شئون انسانی و ارتباط تنگاتنگ علوم انسانی با این حوزه ها و ابعاد، پیوند عمیق اسلام و علوم انسانی، از جمله مدیریت و تعلیم و تربیت، روشن می‌ شود. در این باره برای تبیین فهم منطقی درست از ارتباط میان ابعاد مفاهیم «توانمندسازی» و «امنیت» این موضوع به منبع وحی عرضه شد. بررسی‌ ها به روش استنادی نشان داد توانمندسازی در عرصه‌ های ارتباطی چهارگانه انسان، سبب احساس مطلوب در ابعاد پنج‌گانه توانمندسازی می‌شود و این پدیده…
چکیده در ذی حجه سال 63 هجری، به دنبال شورشی در مدینه، کارزاری میان سپاه یزید و مدنیان در شرق مدینه رخ داد که به اعتبار محل وقوع آن، واقعه حره نامیده شد. این واقعه هزینه های سنگینی، به ویژه برای مردم مدینه در برداشت. گذشته از تخریب، غارت و کشتار وحشتناکی که صورت گرفت، هتک حرمت و رفتار غیر اخلاقی بی سابقه ای سر زد که به آسانی توجیهی برای آن نمی توان یافت. خشونت های اعمال شده از سوی شامیان، تنها در زمان درگیری نبود، بلکه حتی پس از شکست مدنی ها، هم چنان ادامه داشت. این که…