مقالات

آداب و رسوم سوگواری از وجوه بارز حیات فرهنگی و اجتماعی جوامع در طول تاریخ می باشند، که شناخت آنها می تواند در فهم تاریخ فرهنگی و اجتماعی و نظام اعتقادات و باورهای یک جامعه موثر باشد. ایران قرون نخستین اسلامی، جامعه ای در حال انتقال از نظام اعتقادی و فرهنگی متکی به آیین زرتشت به جامعه ای اسلامی بود و آداب سوگواری به عنوان بخشی از مناسک فرهنگی آیینی که در بطن مناسبات روزمره اجتماعی جای دارد، می تواند معیار گویایی جهت شناخت میزان و سطح تحولات اعتقادی و فرهنگی جامعه باشد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیل مرسوم…

چکیده توافق بر سر جانشینی علی (ع) موضوع مشترک همه فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) است. در میان فرقه‌های شناخته‌شده شیعه اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی (ع) در سلسله‌ مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی‌ (ع) و گاه منحصر به فرد وی در سلسله‌مراتب ائمه اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی (ع) در سلسله‌مراتب ائمه اسماعیلیه چیست؟ و این‌که تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابی‌طالب (ع) در سلسله‌ مراتب ائمه چه تأثیری بر سلسله‌مراتب ائمه…

چکیده حکومت نوبنیاد امام علی در مراحل آغازین تثبیت و تحکیم خود بود که با فتنه​ ی گروهی موسوم به ناکثین مواجه شد که به رغم بیعت آزادانه​ ی خود با آن حضرت، به بهانه​ ی انجام عمره از مدینه خارج شدند تا جبهه​ ی جدیدی را در برابر امام بگشایند و حاکمیت او را به چالش بکشند. ماجراجویی‌های ناکثین که سرانجام به افروخته ‌شدن آتش فتنه​ی جمل منجر گردید، ابتدا شهر بصره را از کنترل امام خارج کرد و سپس زمینه را برای ایجاد نخستین جنگ داخلی در اسلام فراهم نمود. پرسش اساسی که این مقاله می‌کوشد تا به…

چکیده: آیین‌های تدفین در میان اقوام باستان، نه تنها به عنوان راه‌حلی عملی برای دفع اجساد، بلکه به عنوان بستری برای شکل‌گیری باورهای اساطیری و آیینی عمل می‌کرده‌ است. این پژوهش نشان می‌دهد که این آیین‌ها در مرحله نخست، زاییده نیازهای طبیعی و عینی بشر بوده‌اند، اما به تدریج به اساطیری تبدیل شدند که به نوبه خود، فلسفه و توجیه‌گر انجام همان مراسم شدند. این چرخه سبب شد تا آیین‌هایی مانند دفن، مرده‌سوزی، مومیایی کردن و یا قرار دادن مرده در معرض هوا، در هر فرهنگ و تمدنی با جهان‌بینی خاص آن قوم تلفیق شده و مفاهیم نمادین عمیقی بیابند….

چکیده واقعه بزرگ غدیر، همواره دلایل و نشانه هایی برای اثبات خود داشته است. یکی از مستندات آن ساخت بنای یادبود مسجد غدیر است. این مقاله به بررسی سیمای مسجد غدیر از طریق مستندات روایی، کَتبی و تصویری می‏پردازد؛ ابتدا به مباحثی پیرامون موقعیت جغرافیایی غدیر خم، علت انتخاب این منطقه برای اعلان موضوع جانشینی پیامبر (ص)، نام‏ه ای آن و آبادی هایی که در کنار این آبگیر موجود است، پرداخته و سپس تاریخچه و مشخصات مسجد غدیر در طول تاریخ و توجهی که ائمه و فقها نسبت به فضیلت این مسجد و نماز خواندن در آن داشتند، اشاره خواهد…

چکیده تغییر دین در ایران، همواره از مسائل مهم و مورد توجه محققان بوده است؛ زیرا این نوع از تغییر، خود زمینه ساز تغییرات عمده در ساختارها و نهادهای اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی بوده است. گرایش به شیعه در ایران نیز از موضوعاتی است که همواره بحث ها و اختلاف نظرهایی را بین پژوهشگران سبب گردیده و نظرات مختلفی درباره این موضوع بیان شده است. این پژوهش درصدد است تا به نقش سازمان وکالت در تغییر دین در ایران بپردازد و ضمن نشان دادن وضعیت نظمِ جامعه ایرانی در دوره ساسانی، به ساز وکار تغییر دین در قرون اوایل…

چکیده بررسی و نقد نخستین آثار اسماعیلی از آن جهت ضروری است که اولاً ورود ما را در عرصه‌های معرفت شناختی و هستی شناختی اسماعیلیان نخستین، میسر می سازد و ثانیاً دلایل پیدایش آثار کلامی را در دوره‌های بعد آشکار میکند. این پژوهش توصیفی – تحلیلی مؤید آن است که آثاری که در ابتدا حاوی جهان بینی و مفاهیم معرفتی مکتب اسماعیلی است در نیمه سده سوم به سرعت با رویکرد تأویلی در فرجام شناسی و توجه به نظام ادواری ناطقان، به اثبات مشروعیت حکومت جدید التأسیس فاطمی میپردازد. این آثار در دوران تثبیت نظام فاطمیان (نیمه سده چهارم) با…

چکیده: یکی از صفات انسانی و الهی که در آموزه های دینی دارای جایگاه خاصی است و رابطه تنگاتنگی با ایمان دارد، صفت حیا است. کلمه حیا در لغت به معنای شرم است و با توجه به تعاریف بیان شده، حیا زمانی ایجاد می شود که فرد حضور شخص یا اشخاص دیگری را حس کند که این اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل: حیا از خدا، امام، فرشتگان، و حیا از خود و دیگران می باشد. حیا در یک تقسیم بندی به حیای نفسانی و حیای ایمانی تقسیم می شود، که حیای نفسانی به جنسیت وابسته است و…

چكیده: بی‌شك آرامش یكی از ضروری‌ترین شاخص‌های زندگی سالم است كه باید برای تحقق آن از همه عوامل و ظرفیت‌ها بهره جست. این مقاله به بررسی نقش عفت و حیا در پیدایش و بقای آرامش در زندگی زناشویی می‌پردازد. هدف این نوشتار معرفی انواع عفت و حیا، با توجه به پیامدها و آثاری كه به دنبال دارد، و اینكه شاخص عفت و حیا، یكی از پراثرترین عوامل برای رسیدن به آرامش و سكون در زندگی زناشویی است. در میان انواع عفت، به خصوص عفت در روابط جنسی نقشی بی بدیل بر آرامش در زندگی دارد. روش این پژوهش، روش تبیین…

چکیده عفت و حیای زن ـ که یکی از مهم ترین عوامل حفظ و بقای عفت عمومی است ـ نه تنها در تمام ادیان و مذاهب الهی بر آن تأکید شده، بلکه عقل بشری نیز آن را تأیید میکند. بر همین اساس، این پژوهش درصدد است تا ضمن مفهوم شناسی این دو فضیلت والای اخلاقی، به جنبه های شباهت و تفاوت این دو پرداخته، سپس این نکته را بیان کند که با وجود برخی تفاوت های ظاهری، این دو مقوله اخلاقی به شدت به یکدیگر نزدیک اند؛ تا آنجا که در متون دینی، جلوه های یکسانی را برای هردو میتوان…

چکیده حیا به عنوان موهبتی الهی، از مهم ترین عوامل حفظ و بقای عفت عمومی جامعه است که در همه ادیان آسمانی، مورد تأکید قرار گرفته است. هدف این پژوهش، بررسی این موضوع است که آموزه های اسلامی چه شیوه هایی را برای تقویت حیا در افراد توصیه نموده تا با محور قرار دادن آنها، جامعه اسلامی از مفاسد و انحرافات جنسی مصونیت یابد؟ روش این پژوهش، توصیفی تحلیلی است که سعی نموده با محور قرار دادن آیات و روایات موجود درباره حیا، عفاف و نیز حریم روابط زن و مرد نامحرم و تحلیل و بررسی آنها، به الگوی تقویت…

چکیده در مقالۀ پیش رو، جریان ارجاء در دورۀ اموی را از چشم‌انداز گفتمانی بررسی می‌کنیم تا از این رهگذر تناقض‌نماهای موجود در مجموعۀ گرایش‌ها و رویکردهای آن را برطرف نماییم. چنانکه نشان خواهیم داد گفتمان ارجاء اگرچه گره‌گاه یا هستۀ ثابتی داشت، ولی آغازگاه و همچنین معنا و دلالت‌های آن در عراق، فرارود/خراسان و شام متفاوت بود. این گفتمان به‌طور عمده در بردارندۀ دیدگاهی ویژه دربارۀ ایمان و رابطۀ آن با کردار بود و در کنار آن از چند اصل سیاسی پیروی می‌کرد. در این نوشتار بسترهای اجتماعی و سیاسی گوناگون شکل‌گیری گفتمان ارجاء مورد توجه ویژه قرار گرفته…