مقالات

چکیده روایات مربوط به مقتل امام حسین (ع) در کاملالزیارات، تألیف ابن‌قولویه، بخش گسترده‌ای از این کتاب را دربرگرفته است. طرق حدیثی غالب در کتاب کاملالزیارات، مسند و متّصل است؛ اما با بررسی متن روایات ابن‌قولویه، می‌توان دریافت که مؤلف با نقل روایات ویژه‌ای، هدف اصلی نهضت امام را تحت تأثیر دیدگاه ویژه‎ای قرار داده است؛ هدفی که ‌بن‌مایه‌های آن را در کتب اهل‌سنّت می‌توان یافت. روایات وی در حوزه حوادث غیرطبیعی پس از شهادت امام که بخشی از آن در کتب متقدم اهل‌سنت یافت می‌شود و طرق مؤلف نیز همان طرق اهل‌سنت است، درخور دقت و توجه است. این…
چکیده انتساب کتاب دلائل الامامه به ابوجعفر محمد‌بن جریر طبری امامی، صاحب المسترشد تاکنون مورد تردید و بحث بوده است. آخرین یافته‌های تحقیقات اخیر این بوده است که نه‌تنها این کتاب متعلق به طبری امامی نیست، بلکه اصلاً دلیلی وجود ندارد نام نویسنده طبری باشد؛ بنابراین نویسنده فردی مجهول است که با توجه به اسناد کتاب، معاصر شیخ طوسی (م 460 ق.) بوده است. در این تحقیق، ابتدا با نشان دادن آشنایی ناکافی سید‌بن طاووس (م 664 ق.) با کتاب دلائل الامامه، خطای وی در انتساب این کتاب به طبری امامی با شواهد بیشتری اثبات می‌شود و علاوه بر آن،…
چکیده معتزله یکی از جریان‌های فکری- دینی است که زمینه‌ساز پدید آمدن تحول بزرگ فکری، در میان مسلمانان شد. ورود اندیشه‌های کلامی آنان در تغییر ماهیت برخی از اندیشه‌های جامعه اسلامی تأثیرگذار بوده و موضع‌گیری‌های مختلفی را به دنبال داشته است. از جمله مسائل بسیار مهم کلامی این فرقه که موضع‌گیری افراد مختلف از جمله امام هادی (ع) را در پی داشت، دیدگاه آنها درباره کلام خدا و مباحث مربوط به امامت است که به دلیل اوضاع نامناسب فرهنگی و آشفتگی آرا، مواضع امام اهمیت بسزایی پیدا کرد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع…
چکیده کافی از مهم‌ترین جوامع روایی معتبر امامیه است و از زمان نگارش تا کنون، همواره مورد رجوع و استناد دانشمندان بزرگ شیعه بوده است. این جایگاه ویژه موجب شده تا دکتر ناصر بن‌عبدالله قفاری ـ از علمای معاصر وهابی ـ در کتاب اصول مذهب الشیعه، به نقد این اثر بپردازد. وی با استناد به برخی نقل‌ها، بخش زیادی از کافی را حاصل نگارش علمای متأخر شیعه برشمرده و با تکیه به برخی روایات که از نظر سند یا متن دچار ضعف یا دست‌کم نیازمند شرح و توضیح‌اند، این اثر را سرشار از روایاتِ دال بر تحریف قرآن توصیف کرده…
چکیده بازشناسی مصادر نخستین حدیثی، فواید کتاب‌شناختی، حدیثی، و تاریخی متعددی دارد. توجه به سند نقلِ مصادر نخستین در منابع فهرستی، تکرار سلسله سند منتهی به صاحب کتاب در منابع حدیثی و همخوانی موضوع روایات با عنوان کتاب مؤلف، از روش‌های تشخیص اخذ حدیث از مصادر مکتوب است. مطالعه احادیث کتاب الغیبة نعمانی، که از منابع بسیار مهم و قدیمی شیعه در موضوع مهدویت است، و مقایسه آن با داده‌های فهرستی و حدیثیِ موجود نشان می‌دهد که وی از کتاب‌هایی همچون کتاب سلیم بن‌قیس و الکافی کلینی استفاده کرده است. از مصادر مفقود کتاب الغیبة نعمانی نیز می‌توان به تألیفات…
چکیده نهضت توابین به رهبری سلیمان‌بن‌صرد خزاعی، در ربیع‌الاخر سال 64قمری آغاز گردید و در جمادی‌الاولی همان سال به شکست انجامید. حال، آیا زمان انتخاب قیام به درستی انتخاب شده بود. زمان‌های ممکن برای قیام شامل این موارد بوده است: چهل روز نخست پس از مرگ یزیدبن‌معاویه، سه ماه پس از مرگ یزید، قبل از پانزده رمضان سال 64، میانه 15 و 22 رمضان 64 قمری، قبل از شوال 64، قبل از سوم ذی‌قعده 64 و قبل از محرم 65قمری. مقاله درصدد بررسی مقایسه زمان انجام‌شده قیام و زمان‌های ممکن قبل از آن از نظر بهینه بودن شرایط است. کلیدواژه‌ها:…
چکیده مقاله حاضر، به بررسی علل مهاجرت اشعریان به قم و تأثیر آن‌ها بر تحولات اجتماعی این منطقه می‌پردازد. شناخت ماهیت پدیده مهاجرت در شرایط تاریخی آن و در نظر گرفتن عوامل متناسب برای تبیین چرایی آن، نیازمند تحقیق تاریخی گسترده‌ای است که البته مستلزم ایضاح مقولات و مفاهیم اجتماعی است. دورکیم اعتقاد داشت که مهاجرت می‌تواند انسجام اجتماعی یا همان عصبیت را به مرور زمان تضعیف نماید. اما به نظر می‌رسد اشعریان قم توانستند بعد از مهاجرت، الگوهای برآمده از عصبیت را برای مدت‌های طولانی حفظ کنند و شاید رمز ماندگاری آن‌ها به عنوان یک هویت واحد قبیله‌ای همین…
چکیده محبت از صفات حیات و دارای مراتب است که در تربیت انسان نقش آفرینی ویژه‌ای دارد. پژوهش حاضر که با هدف بازشناسی و تبیین کارکردهای تربیتی مودت اهل بیت علیهم السلام به رشته تحریر در آمده است، از نوع تحقیقات کیفی است و با روش تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی موضوع پرداخته است. قرآن کریم در آیات متعددی موضوع محبت را مورد توجه قرارداه است و به لحاظ نقش زیر بنایی محبت در تعالی یا انحطاط انسان، برخی از محبت‌ها را به صراحت نهی فرموده و بر برخی محبت‌ها تأکید می‌ورزد. از جمله محبتهای…
چکیده فریقین نقاط مشترک متعدّدی در تفسیر آیة تبلیغ دارند که راه را برای درک درست معنای آیه همواره می‌کند، لیکن در تعیین آنچه بر پیامبر خدا(ص) نازل شده در این آیه مأمور به تبلیغ آن بوده، دچار اختلاف نظر هستند. از یک سو، تهدید خداوند و از سوی دیگر، وعده برای حفظ پیامبر(ص)، به اهمیّت بررسی مورد نزول آیه می‌افزاید. این آیه یکی از ادلّة شیعه، به ولایت امام علی(ع) با استناد به دلیل‌های قرآنی و روایی است. این دلالت‌ها به صورت‌های مختلفی تبیین شده است. یکی از دلالت‌هایی که کمتر به آن پرداخته شده، توجّه نکردن به سیاق…
چکیده مفسران با تصور ناسازگاری میان نافرمانی آدم و عصمت وی، آیات مربوط را به شکلهای گوناگون و گاه متضاد تاویل کرده اند. اغلب با پیشفرض پیامبر نبودن وی در بهشت و ناسازگاری عصمت با گناه پیش از نبوت وارد بحث شدهاند. نگارنده با هدف نقد جامع دیدگاه مفسران درباره ماهیت نهی از شجره ممنوعه و نافرمانی آدم ، میکوشد ضمن اثبات تحریمی بودن نهی از شجره ممنوعه، با توجه به شرایط استثنایی آدم در بهشت، این دوره بسیار کوتاه از زندگی او را در مقایسه با دوران پیش از نبوت دیگر پیامبران، یک استثنا معرفی و ناسازگاری میان نافرمانی…
چکیده از جمله ادله مشروعیت اطاعت در حوزه مرجعیت دینی و سیاسی، دلالت آیه 59 سوره نساء بر اطاعت از اولی الامر می‏باشد. فریقین )شیعه و سنی( درباره تعبیر اولی الامر و اطاعت از وی دیدگاه یکسانی ندارند. دانشمندان شیعی با استناد به اطلاق در آیه و شواهدی از آیات دیگر و نیز روایات متواتر معنوی )یا لا اقل متظافر( مصداق اولی الامر را تنها پیشوایان معصوم می‏دانند و در این نظر متفق‏القولند. برخی از مفسران اهل سنت نیز دلالت آیه را بر عصمت اولی الامر پذیرفته‏اند. آنان ضمن تطبیق اولی الامر بر اهل حل و عقد، بر مشروعیت اطاعت…
چکیده در حوزه عرفان نظری، بسیاری از مسائل عرفانی به آیات قرآنی مستند می شود که از جمله این آیات، آیه شریفه «هو الاول و الآخر و الظاهر و الباطن» است. عرفا، غالباً اسماء یاد شده در این آیه را توصیف مقام ذات و هویت غیبیه مطلقه دانسته اند و به نظر برخی درک و شهود این اسماء مبنایی برای فهم مسئله وحدت وجود و ندیدن هرگونه کثرت در عالم هستی می باشد. در این نوشتار، این نظریه مورد نقد قرار گرفته است و با ارائه دلایل متعدد، بیان شده که اسماء چهارگانه در این آیه توصیف مقام ذات نیستند…