مقالات

چکیده به استناد بسیاری از آیات و روایات، ائمه اطهار (ع) تنها کسانی هستند که پس از خدا و پیامبر(ص) آگاهی کامل به معارف قرآن و مراد و مقصود آیات آن دارند. ائمه(ع) با توجه به نیاز بشر، به تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم پرداخته‌اند. با توجه به اهمیت و جایگاه ویژۀ گونه‌شناسی روایات در تفسیر قرآن کریم از یک سو و کثرت روایات تفسیری اهل بیت(ع) از سوی دیگر، در این مقاله، با توجه به اینکه تاکنون روایات امام حسن(ع) در تفسیر گونه‌شناسی نشده، تنها روایات تفسیری امام حسن(ع) تحلیل و بررسی شده است. هرچند روایات تفسیری حضرت…

چکیده مسئله چگونگی خلقت نخستین انسان در منابع اسلامی مطرح شده‌ است و نیز در برخی علوم تجربی محلّ بحث و نظر بوده‌ است. این مقاله به بررسی نسبت فرضیه‌های علمی با دیدگاه قرآن و احادیث درباره چگونگی آفرینش نخستین انسان، با روش توصیفی ‌ـ تحلیلی می‌پردازد. حاصل تحقیق بیانگر آن است که مدلول آیات و روایات، ظهوری آشکار، بلکه صراحت در آفرینش نخستین انسان از خاک دارد و پیدایش آدمی را از موجود زنده دیگر نفی می‌کند. دو تئوری ثبات انواع و رویش از زمین مدعی پیدایش مستقل انسان و تئوری تحول انواع مدعی پیدایش او از دیگر موجودات…

چکیده: مسأله خطاب های قرآن و نگاه مردانه در آیات قرآن از مطالب بحث انگیز سال های اخیر می باشد. در این میان ، نحوه نگاه قرآن به بهشت و نعمت های آن یكی از سؤالات پیش روی محققین است. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است كه آیا تفاوت جنسیت انسان ها در دنیا و آخرت، موجب تفاوت پاداش آنها در آخرت می شود یا نه؟ گروهی با توجه به ظاهر بعضی از آیات قرآن، به این باور گراییده اند كه نعمت هایی در بهشت به مردان اختصاص خواهد یافت. با بررسی نحوه خطاب های قرآن…

چکیده: پرونده‌ انسان با مرگ به طور کلی بسته نمی‌شود و چنین نیست که بین دنیا و آخرت، جدایی کامل، حکم ­فرما باشد. لذا آثاری که انسان بعد از خود بر جای گذاشته و تأثیر اعمال دیگران در سرنوشت برزخیان از جمله دعای مسلمین و طلب استغفار تأثیری در تغییر وضعیت ارواح، خواهد داشت. طبق دیدگاه فلاسفه، عالم برزخ، عالمی مثالی است که زمان و مکان ندارد ولی دارای صور است و لذا روح بعد از مفارقت از این بدن خاکی دیگر از هرگونه ماده‌ای مجرد است و بدن برزخی او فقط صورت و شکل دارد نه جرم و ماده….

چکیده: امام رضا (ع) در مجلس مأمون و در مناظره با علمای مرو، درباره برتری عترت بر امت، از 34 آیه قرآن بهره می برد و روش های استفاده امام از این آیات در این مناظره گوناگون است. روش های امام در این مناظره عبارت است از: روش تفسیر قرآن به قرآن، استفاده از شأن نزول آیات، جری و تطبیق، بیان مصداق آیات و تفسیر مزجی. امام رضا (ع) با استفاده از روش قرآن به قرآن بسیاری از مبهمات آیات درباره اهل بیت (ع) را تبیین و با استفاده از شأن نزول، لیاقت اهل بیت (ع) را برای جانشینی پس…

چکیده «آیات ألست» که به‌عنوان «آیه میثاق» شناخته می‌شود، از دشوارترین و پیچیده‌ترین آیاتی است که در میان مفسران به اختلاف تفسیر شده است. مقاله «پیمان الست و نقد دیدگاه‌های مفسران…» از جمله نوشتارهایی است که تلاش نموده بر اساس آخرین تحقیقات و پژوهش‌ها در خصوص تفسیر «آیات ألست»، دیدگاه برگزیده خود را عرضه نماید. با این حال به‌نظر می‌رسد آنچه به‌عنوان نظریه «عالم شهود» ارائه شده، با نقدهای جدّی روبه‌رو است؛ به‌گونه‌ای که پذیرش این دیدگاه را دچار مشکل می‌کند. از این‌رو پژوهش انتقادی حاضر تلاش دارد با تحلیل محتوای مقاله مذکور، ضمن بیان نقاط قوت و ضعف آن،…

چکیده روایات مربوط به مقتل امام حسین (ع) در کامل الزیارات، تألیف ابن‌قولویه، بخش گسترده‌ای از این کتاب را دربرگرفته است. طرق حدیثی غالب در کتاب کامل الزیارات، مسند و متّصل است؛ اما با بررسی متن روایات ابن‌قولویه، می‌توان دریافت که مؤلف با نقل روایات ویژه‌ای، هدف اصلی نهضت امام را تحت تأثیر دیدگاه ویژه‌‎ای قرار داده است؛ هدفی که ‌بن‌مایه‌های آن را در کتب اهل‌سنّت می‌توان یافت. روایات وی در حوزه حوادث غیرطبیعی پس از شهادت امام که بخشی از آن در کتب متقدم اهل‌سنت یافت می‌شود و طرق مؤلف نیز همان طرق اهل‌سنت است، درخور دقت و توجه…

چکیده انتساب کتاب دلائل الامامه به ابوجعفر محمد‌بن جریر طبری امامی، صاحب المسترشد تاکنون مورد تردید و بحث بوده است. آخرین یافته‌های تحقیقات اخیر این بوده است که نه‌تنها این کتاب متعلق به طبری امامی نیست، بلکه اصلاً دلیلی وجود ندارد نام نویسنده طبری باشد؛ بنابراین نویسنده فردی مجهول است که با توجه به اسناد کتاب، معاصر شیخ طوسی (م 460 ق.) بوده است. در این تحقیق، ابتدا با نشان دادن آشنایی ناکافی سید‌بن طاووس (م 664 ق.) با کتاب دلائل الامامه، خطای وی در انتساب این کتاب به طبری امامی با شواهد بیشتری اثبات می‌شود و علاوه بر آن،…

چکیده معتزله یکی از جریان‌های فکری – دینی است که زمینه‌ساز پدید آمدن تحول بزرگ فکری، در میان مسلمانان شد. ورود اندیشه‌های کلامی آنان در تغییر ماهیت برخی از اندیشه‌های جامعه اسلامی تأثیرگذار بوده و موضع‌گیری‌های مختلفی را به دنبال داشته است. از جمله مسائل بسیار مهم کلامی این فرقه که موضع‌گیری افراد مختلف از جمله امام هادی (ع) را در پی داشت، دیدگاه آنها درباره کلام خدا و مباحث مربوط به امامت است که به دلیل اوضاع نامناسب فرهنگی و آشفتگی آرا، مواضع امام اهمیت بسزایی پیدا کرد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به…

چکیده کافی از مهم‌ترین جوامع روایی معتبر امامیه است و از زمان نگارش تا کنون، همواره مورد رجوع و استناد دانشمندان بزرگ شیعه بوده است. این جایگاه ویژه موجب شده تا دکتر ناصر بن‌عبدالله قفاری ـ از علمای معاصر وهابی ـ در کتاب اصول مذهب الشیعه، به نقد این اثر بپردازد. وی با استناد به برخی نقل‌ها، بخش زیادی از کافی را حاصل نگارش علمای متأخر شیعه برشمرده و با تکیه به برخی روایات که از نظر سند یا متن دچار ضعف یا دست‌کم نیازمند شرح و توضیح‌اند، این اثر را سرشار از روایاتِ دال بر تحریف قرآن توصیف کرده…

چکیده بازشناسی مصادر نخستین حدیثی، فواید کتاب‌شناختی، حدیثی، و تاریخی متعددی دارد. توجه به سند نقلِ مصادر نخستین در منابع فهرستی، تکرار سلسله سند منتهی به صاحب کتاب در منابع حدیثی و همخوانی موضوع روایات با عنوان کتاب مؤلف، از روش‌های تشخیص اخذ حدیث از مصادر مکتوب است. مطالعه احادیث کتاب الغیبة نعمانی، که از منابع بسیار مهم و قدیمی شیعه در موضوع مهدویت است، و مقایسه آن با داده‌های فهرستی و حدیثیِ موجود نشان می‌دهد که وی از کتاب‌هایی همچون کتاب سلیم بن‌قیس و الکافی کلینی استفاده کرده است. از مصادر مفقود کتاب الغیبة نعمانی نیز می‌توان به تألیفات…

چکیده نهضت توابین به رهبری سلیمان‌ بن‌ صرد خزاعی، در ربیع‌ الاخر سال 64 قمری آغاز گردید و در جمادی‌ الاولی همان سال به شکست انجامید. حال، آیا زمان انتخاب قیام به درستی انتخاب شده بود. زمان‌های ممکن برای قیام شامل این موارد بوده است: چهل روز نخست پس از مرگ یزید بن‌ معاویه، سه ماه پس از مرگ یزید، قبل از پانزده رمضان سال 64، میانه 15 و 22 رمضان 64 قمری، قبل از شوال 64، قبل از سوم ذی‌قعده 64 و قبل از محرم 65قمری. مقاله درصدد بررسی مقایسه زمان انجام‌ شده قیام و زمان‌های ممکن قبل از…