دکتر نعمت‌الله صفری فروشانی(مدیر گروه)

1. سوابق آموزشی

1 – 1. تحصیلات

1 – 1 – 1. تحصیلات حوزوی

* ورود به حوزه علمیه قم در سال 1355؛

* تحصیل در حوزه‌هاى علمیه شهرهاى: اصفهان و قم؛

– 9 سال درس خارج آیات عظام آقایان: مؤمن، اسماعیل‌پور، وحید خراسانی، مکارم شیرازی و جوادی آملی.

1 – 1 – 2. تحصیلات دانشگاهی

* كارشناسى ارشد (M.S) رشته الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه تربیت مدرس قم؛
– عنوان پایان نامه: «غالیان؛ كاوشى در جریان‌ها و برآیندها تا قرن چهارم هجرى»، تاریخ دفاع: 1374؛
* دكترى (Ph.D) رشته تاریخ و تمدن ملل اسلامى از دانشكده الهیات دانشگاه تهران؛
– عنوان رساله: «ارزیابى منابع مكتوب امامیه درباره زندگانى ائمه از آغاز تا پایان نیمه اول قرن پنجم هجرى»، تاریخ دفاع: 1385.

1 – 2. تدریس

1 – 2 – 1. عنوان دروس

* کارشناسی ارشد:

1. تاریخ تمدن اسلامی؛

2. تاریخ فرق و مذاهب اسلامى؛

3. تاریخ اسلام؛

4. تاریخ حدیث؛

5. تاریخ عصر غیبت صغرى؛

6. تاریخ علم و تمدن در اسلام؛

7. تاریخ علوم اسلامی؛

8. تاریخ فرق شیعى؛

9. تاریخ و سیره ائمه اطهار (ع)؛

10. تاریخ­‌نگارى تشیع:

11. جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی؛

12. راویان فریقین؛

13. روش پژوهش در تاریخ و سیره ائمه (ع)؛

14. شناخت مأخذ تاریخ تشیع؛

15. مأخذشناسی ائمه (ع)؛

16. مأخذشناسی تمدن اسلامی؛

17. معارف اسلامى.

* دکتری:

1. تاریخ امامیه؛

2. تاریخ تشیع؛

3. تاریخ تمدن اسلامی؛

4. تحلیل تاریخ اهلبیت (ع)؛

5. نقد منابع تاریخ اهلبیت (ع)؛

6. نقد منابع تاریخ امامیه؛

7. نقد منابع تاریخ پیامبر (ص)؛

8. نقد منابع تاریخ تشیع؛

9. نقد منابع تاریخ تمدن اسلامی.

1 – 2 – 2. محل تدریس

1. دانشكده الهیات دانشگاه تهران؛

2. دانشگاه مفید قم؛

3. جامعه الزهراء؛

4. مركز تخصصى مهدویت؛

5. دفتر تبلیغات اسلامى، بخش خواهران؛

6. مجتمع آموزش عالی امام خمینى (ره)؛

7. مؤسسه­ آموزشى و پژوهشى امام خمینى (ره)؛

8. مجمع جهانى اهل‌بیت (ع)؛

9. مركز تخصصى تاریخ حوزه علمیه قم؛

10. دانشگاه معارف اسلامی؛

11. مجتمع آموزش عالی فقه و معارف اسلامی؛

12. دانشگاه ادیان و مذاهب؛

13. دانشگاه تهران – پردیس فارابی قم؛

14. مرکز تخصصی فرق و مذاهب اسلامی.

1 – 3. برگزاری کارگاه‌های آموزشی:

1. کارگاه ضیافت اندیشه، اساتید دانشگاه ملایر، سال 1392؛

2. کارگاه ضیافت اندیشه، اساتید دانشگاه پیام نور استان گیلان، سال 1394؛

3. کارگاه‌های متعدد روش تحقیق، مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)؛

4. برگزاری و اجرای 32 جلسه سیره‌ پژوهشی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره).

______________________________________________________________________________________________

2. سوابق اجرایی

1. مدیر گروه تاریخ اسلام، مجتمع آموزش عالی امام خمینى (ره)، 1379-1393؛
2. مدیر دانشنامه اهل‌بیت (ع)، از سال 1392 تا کنون؛
2. مدیر گروه تاریخ اسلام، پژوهشكده تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)، 1382ـ1381؛
3. مدیر مسئول و سردبیر مجله سخن تاریخ، از سال 1385 تاکنون؛
4. مدیر بخش تاریخ دائره‌المعارف حرمین شریفین، 1387-1388؛
5. عضو شورای پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت (ع)، از سال 1381 تا کنون؛
6. عضو شورای علمی مرکز تخصصی تاریخ (وابسته به حوزه علمیه قم)، 1384-1388؛
7. عضو هیئت تحریریه مجله طلوع، مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)، 1384-1391؛
8. عضو هیئت تحریریه مجله نامه تاریخ‌پژوهان (وابسته به معاونت پژوهش حوزه علمیه قم)، از سال 1382؛
9. عضو شورای سیاست‌گذاری و هیئت علمی همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، 1385-1387؛
10. مشاور پژوهشی ریاست جامعه الزهرا (س)؛
11. مدیرمسئول و سردبیر مجله مطالعات تاریخ جهان اسلام، از سال 1392 تاکنون؛
12. عضو هیئت تحریریه مجله شیعه پژوهی، از سال 1394؛
13. راه اندازی و مدیریت سایت سخن تاریخ؛
14. راه اندازی و مدیریت سایت دانشنامه اهلبیت (ع)؛
15. عضویت در هیئات علمی همایش‌های ملی و بین‌المللی.

______________________________________________________________________________________________

3. سوابق پژوهشی

3 – 1. همکاری با مراکز پژوهشی

1. مركز تحقیقات استراتژیك وابسته به مجمع تشخیص مصلحت نظام؛
2. سازمان اوقاف؛
3. صدا و سیما؛
4. مركز تحقیقات دارالحدیث؛
5. مركز معجم فقهى؛
6. معاونت پژوهشى جامعه­ المصطفی العالمیه؛
7. معاونت پژوهشى حوزه علمیه خواهران؛
8. پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامى، پژوهشكده تاریخ و سیره، پژوهشكده فقه و حقوق و دانشنامه اهلبیت (ع)؛
9. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، دانش­نامه فاطمى؛
10. جامعه الزهرا (س)؛
11. پژوهشکده حج.

3 – 2. مشارکت در پژوهش‌ها

1. احكام حكومتى و مصلحت، به مدیریت حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیف الله صرامى، پژوهش فرهنگى برگزیده، 1376؛
2. حكومت اسلامى در اندیشه فقهیان شیعه، به مدیریت حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدكاظم رحمان ستایش، پژوهش فرهنگى برگزیده 1376؛
3. كتاب‌شناسى فقاهت، به مدیریت آقاى محمد نورى (چاپ نشده)؛
4. پرسش‌ها و پاسخ‌ها، بخش فرهنگى نهاد رهبرى در دانشگاه‌ها، رمضان 1382؛
5. پرسش‌ها و پاسخ‌ها، بخش فرهنگى نهاد رهبرى در دانشگاه‌ها، محرم 1382؛
6. فرق تشیع (بخش غالیان)، انجمن ادیان و مذاهب حوزه علمیه قم، سال 1387؛
7. فرق تسنن (بخش راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی)، دانشگاه ادیان و مذاهب، سال 1386؛
8. تاریخ در گذرگاه نقد، انجمن تاریخ‌پژوهان، سال 1388.

3 – 3. مقالات

3 – 3 – 1. مقالات علمی – پژوهشی

1. الارشاد و تاریخ‌نگاری زندگانی ائمه (ع)، شیعه شناسی، تابستان 1387، شماره 22.
2.بازخوانی چند گزارش عاشورایی بر اساس بسترشناسی حوادث قیام، با همکاری ابراهیم گودرزی و سیدمحمدحسین مقدس نیان، تاریخ اسلام، پاییز1398/ شماره 79.
3. بازشناسی مفهومی شرطه الخمیس در زمان حكومت امام علی (ع)، با همکاری: عباس میرزایی، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، تابستان 1391، شماره 6.
4. بررسی رجالی شرطة الخمیس، با همکاری: عباس میرزایی، شیعه شناسی، تابستان 1390، شماره 34.
5. بررسی علل تداوم غیبت امام زمان (عج) در دوران شکوفایی دولت‌های شیعی، با همکاری: مجید احمدی کچایی، مشرق موعود، پاییز 1392، شماره 27.
6. بررسی مدیریت تعارض در سازمان وکالت، با همکاری: حسین آقاخانی، مشرق موعود، بهار 1394، شماره 33،
7. تبیین معنایی اصطلاح «علمای ابرار» با تأکید بر جریانات فکری اصحاب ائمه (ع)، با همکاری: محمدجعفر رضایی، اندیشه نوین دینی، زمستان 1391، شماره 31.
8. تحلیلی بر قیام‌های علویان در دوران امام رضا (ع) و ارتباط آن با ولایتعهدی، شیعه شناسی، تابستان 1388، شماره 26.
9. تعامل امام رضا (ع) با فرقه زیدیه، با همکاری: زهرا بختیاری، تاریخ اسلام، تابستان 1391، شماره 50.
10. تعامل امام رضا (ع) با فرقه واقفیه، با همکاری: زهرا بختیاری، پژوهش‌های تاریخی، تابستان 1391، شماره 14.
11. تعاملات فکری – فرهنگی زیدیه و امامیه در عصر صادقین (ع)، با همکاری: روح الله توحیدی‌نیا، تاریخ و تمدن اسلامی، پاییز و زمستان 1393، شماره 20.
12. توصیف و تبیین یهودی‌سازی تاریخ اسلام (با تاکید بر دایره المعارف اسلام)، نگارش گروهی، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، تابستان 1392، شماره 55.
13. جایگاه آثار اندیشمندان امامی مکی در گسترش فضای علمی در مکه قرن 11 و 12 هجری، با همکاری: عمار ابوطالبی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، بهار 1394، شماره 18.
14. چگونگی طرح وکلا در منابع امامی دورۀ غیبت صغری، با همکاری: مجید احمدی کچایی، مشرق موعود، زمستان 1391، شماره 24.
15. حسین بن عبدالوهاب و عیون المعجزات، علوم حدیث، زمستان 1385، شماره 42.
16. رسول خدا (ص) و مدیریت چالش جانشینی، با همکاری: حسین قاضی خانی، مطالعات تاریخ اسلام، زمستان 1392، شماره 19.
17. رفتارشناسی امام رضا (ع) در جریان غلو، با همکاری: زهرا بختیاری، تاریخ اسلام، زمستان 1391، شماره 52.
18. ریشه‌ها و علل پیدایش غلو در عصر ائمه (ع)، نگارش گروهی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، پاییز 1392، شماره 12.
19. سیره ائمه در مراسم و موسم دینی؛ بررسی سبک زندگی امیرالمومنین حضرت علی (ع) در رمضان، با همکاری: حامد قرائتی، تاریخ اسلام، تابستان 1393، شماره 58.
20. علم انساب‌نگاری و جایگاه آن در طبقه‌بندی علوم، با همکاری: سیدمحمدرضا عالمی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تابستان 1391، شماره 7.
21. عوامل رشد انساب‌نگاری اسلامی و کارکردهای آن، با همکاری: سیدمحمدرضا عالمی، مطالعات تاریخی جهان اسلام، بهار و تابستان 1392، شماره 1.
22. گونه‌شناسی مدعیان دروغین مهدویت، با همکاری: امیرمحسن عرفان، مشرق موعود، تابستان 1393، شماره 30.
23. گونه‌شناسی مدعیان دروغین وکالت امام زمان (عج) در عصر غیبت صغری با رویکردی نقادانه بر نظر احمد الکاتب، با همکاری: حسین قاضی خانی، مشرق موعود، پاییز 1390، شماره 19.
24. نقدی بر کتاب ژئوپلیتیک شیعه، با همکاری: سیدعلیرضا عالمی، شیعه شناسی، بهار 1393، شماره 45.
25. نقش شیعیان در نسب‌نگاری عمومی، با همکاری: سیدمحمدرضا عالمی، پژوهش‌نامه تاریخ تمدن اسلامی، پاییز و زمستان 1390، شماره 3.
26. مفهوم شناسی اصطلاح امامیه، با همکاری سید علیرضا عالمی، نقد و نظر، زمستان 95، شماره 4.
27. منصب بابیت امامان در ترازوی نقد، بررسی محتواشناسانه با توجه به کتاب رازداران حریم اهل بیت (ع)، شیعه پژوهی، بهار 95، شماره 6.

3 – 3 – 2. مقالات علمی ترویجی

1. بازخوانی تاریخ شیعیان بنگال هند از آغاز تا دوره حکومت مغولان، با همکاری: محمد زین العابدین، سخن تاریخ، تابستان93، شماره 20.
2. بررسی روابط دولت‌های شیعی در قرن چهارم هجری، با همکاری: ناصر انطیقه چی، تاریخ در آینه پژوهش، پاییز و زمستان 1390، شماره 31.
3. بررسی سیر تحول غیبت‌پژوهی امامیه از نوبختی تا شیخ طوسی، با همکاری: مجید احمدی کچایی، انتظار موعود، تابستان 1392، شماره 41.
4. بررسی کتاب نوالانوار علی اصغر بروجردی در حوزه مهدویت (با تاکید بر نشانه های ظهور)، با همکاری: محمد شهبازیان، انتظار موعود، بهار 1393، شماره 44.
5. جایگاه هدایا در منابع مالی ائمه (ع)، با همکاری سیده معصومه اخلاقی، تاریخ در آینه پژوهش، بهار و تابستان 1391.
6. نقد تاریخ‌نگاری ابن‌كثیر در كتاب «البدایه و النهایه» در زمینه تاریخ تشیع، با همکاری: وحید میرجانی، تاریخ در آینه پژوهش، بهار و تابستان 1392، شماره 34.
7. واکاوی در هویت و زندگی مادر امام زمان (عج)، با همکاری: محمد شهبازیان، انتظار موعود، بهار و تابستان 1391، شماره 37.

3 – 3 – 3. سایر مقالات

1. ‎آموزش زنان در صدر اسلام (1)، پیام زن، تیرماه 1381، شماره 124.
2. ‎آموزش زنان در صدر اسلام (2)، پیام زن، شهریور 1381، شماره 126.
3. احکام حکومتی و خمس، کنگره نقش زمان و مکان در اجتهاد، ج 11.
4. ‎امام حسن‌ (ع) در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، با همکاری: سیده معصومه اخلاقی، مقالات همایش بین‌المللی سبط النبی(ع)، جلد 3.
5. ‎امام حسن‌(ع) در کتاب طبقات الکبری، با همکاری: سیده معصومه اخلاقی، مقالات همایش بین‌المللی سبط النبی(ع)، جلد 3.
6. امام صادق (ع) در آستانه انتقال حکومت از امویان به عباسیان، آفاق مهر، بهمن و اسفند 1384، شماره 15.
7. انتصاب و انتخاب (بررسی دلایل دو نظریه)، (گزارشی از کمیسون‌های علمی مرکز تحقیقات علمی دبیرخانه مجلس خبرگان)، حکومت اسلامی، زمستان 1376، شماره 6.
8. بررسی دو اثر تاریخ‌نگاری شیخ صدوق (ره)، نامه تاریخ پژوهان، تابستان 1386، شماره 10.
9. بررسی کتاب تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، با همکاری: محمدعلی توحیدی، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، تابستان 1389، شماره 26.
10. پیشینه طبقات‌نگاری در میان مسلمانان، کتاب ماه دین، اردیبهشت 1381، شماره 55.
11. تاریخ بنای مسجد جامع کوفه و مساجد مبارکه و ملعونه کوفه، مسجد، سال 1378، شماره 44و45؛
12. ‎تاریخ تشیع و پاسخی به سه سوال، پرسمان، آبان 1382، شماره 14.
13. ‎جایگاه غدیر در سقیفه، ‎کنگره بین‌المللی غدیر و انسجام اسلامی، مازندران، 1386.
14. جریان‌شناسی غُلوّ (1)، علوم حدیث، پاییز 1375، شماره 1.
15. جریان‌شناسی غلوّ (2) (:ابن غضائری و متّهمان به غلوّ، در کتاب الضعفاء)، علوم حدیث، زمستان 1375، شماره 2.
16. حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، طلوع، زمستان 1384، شماره 16.
17. درآمدی بر صلح‌نامه‌های مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، تاریخ اسلام، تابستان 1379، شماره 2.
18. راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی، هفت آسمان، بهار و تابستان 1380، شماره 9 و 10.
19. ‎رجعت در آثار علامه مجلسى (ره)، یادنامه علامه مجلسى (ره)، ج 2؛
20. رساله حق و حکم و شرح حال شیخ محمد هادی تهرانی، نامه مفید، زمستان 1374، شماره 4.
21. ‎روش‌شناسی حل تعارض در اندیشه امام خمینى (ره)، ‎اندیشه حکومت دینى، سال 1378، شماره 5.
22. روند تاریخی آموزش از صدر اسلام تا پایان دوره امویان (1)، طلوع، بهار 1381، شماره 1.
23. روند تاریخی آموزش از صدر اسلام تا پایان دوره امویان (2)، طلوع، تابستان 1381، شماره 2.
24. سبک زندگی اقتصادی امام حسن‌ (ع)، با همکاری: سیده معصومه اخلاقی، مقالات همایش بین المللی سبط النبی(ع)، جلد 2.
25. شهربانو، پرسمان، فرودین 1384، شماره 31.
26. ‎شیخ مفید و تاریخ‌نگاری او در کتاب الارشاد با توجه به برخی مبانی کلامی و اصولی او، شیعه شناسی، تابستان 1386، شماره 18.
27. عزت‌طلبی در نهضت امام حسین (ع)، حکومت اسلامی، زمستان 1381، شماره 26.
28. فرقه‌های درون‌شیعی دوران امامت امام رضا (ع) (با تکیه بر فطحیه و واقفیه)، طلوع، تابستان 1388، شماره 28.
29. فصلی در تاریخ‌نگاری اسلامی؛ طبقات، تاریخ اسلام، زمستان 1379، شماره 4.
30. قیام‌های ایرانیان در عصر اول عباسی، تاریخ در آینه پژوهش، بهار 1382، شماره 2.
31. کاوشی در کتاب التکلیف شلمغانی بررسی جایگاه و سیر تاریخی آن، با همکاری: محمدتقی ذاکری، شیعه پژوهی، زمستان93، شماره 1.
32. کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا پایان قرن هفتم، با همکاری: سیدمحمدرضا عالمی، سخن تاریخ، زمستان 1390، شماره 15.
33. ماجرای فدک، ‎پرسمان، مرداد 1382، شماره 11.
34. مبانی رجالی امام خمینی (ره)، علوم حدیث، زمستان 1378، شماره 14.
35. محمد بن جریر طبری آملی و دلائل الإمامة، علوم حدیث، پاییز و زمستان 1384، شماره 37 و 38.
36. مردم شناسی کوفه، مشکو‌ة، زمستان 1375، شماره 53.
37. نشست نقد کتاب مکتب در فرآیند تکامل (1)، نگارش گروهی، کتاب ماه دین، مرداد 1388، شماره 142.
38. نشست نقد کتاب مکتب در فرآیند تکامل (2)، نگارش گروهی، کتاب ماه دین، مرداد 1388، شماره 142.
39. نقد و ارزیابی کتاب «الفتوح» با رویکرد به حادثه کربلا، با همکاری: محمدعلی توحیدی، تاریخ در آینه پژوهش، پاییز 1388، شماره 23.
40. نقد و بررسی زندگی امام حسن (ع) از دیدگاه دونالدسن، با همکاری: سیده معصومه اخلاقی، طلوع، بهار 1391، شماره 39.
41. نقد و بررسى‌ مقاله امام جعفر صادق‌ (ع) در دایره‌المعارف اسلام، ‎کتاب تصویر امامان شیعه در دایره‌المعارف اسلام، 1385.
42. وضعیت سیاسی و فرهنگی شیعیان در دوره امامت امام رضا (ع)، با همکاری: زهرا بختیاری، هفت آسمان، پائیز 1392، شماره 59.
43. نگارش مدخل‌های: «تهرانی (شیخ هادی)»، «جعفی (خاندان)» و «جابر بن یزید جعفی» در دانشنامه جهان اسلام و «غلو» در دانشنامه امام علی (ع).

3 – 4. كتاب‌ها

3 – 4 – 1. نگارش فردی

1. ‎خورشید شب: تحلیلی از اوضاع سیاسی زمان امامت امام رضا (ع)، آستان قدس رضوی، ‎1387؛
2. ‎غالیان؛ کاوشی در جریان‌ها و برآیندها تا پایان سده سوم، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ‎1378؛
3. ‎کوفه؛ از پیدایش تا عاشورا، مؤسسه فرهنگی هنری مشعر،‎1391؛
4. ‎مکه در بستر تاریخ، مرکز جهانی علوم اسلامی، ‎1385؛
5. ‎نقش تقیه در استنباط، بوستان کتاب قم، ‎1381؛

3 – 4 – 2. نگارش گروهی

1. ‎احکام حکومتی و مصلحت، با همکاری: سیف الله صرامی، ‎1381؛
2. ‎پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی، نگارش گروهی، ج 13، ‎1382؛
3. ‎حکومت اسلامی در اندیشه فقیهان شیعه، با همکاری: محمدکاظم رحمان ستایش مجمع تشخیص مصلحت نظام، ‎1383؛
4. حیات اقتصادی امامان از صلح امام حسن (ع) تا پایان غیبت صغری، با همکاری: سیده معصومه اخلاقی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1393؛
5. رفتارشناسی امام رضا (ع) و فرقه‌های درون‌شیعی، با همکاری: زهرا بختیاری، مشهد، آستان قدس رضوی، 1391.

3 – 5. دریافت جوایز علمی و پژوهشی

1. غالیان؛ كاوشى در جریان‌ها و برآیندها: كتاب سال دانشجویى 1378، كتاب سال حوزه 1379؛

2. نقش تقیه در استنباط: كتاب سال دانشجویى، كتاب سال حوزه، برگزیده كنگره دین­‌پژوهان، كتاب سال تشویقى جمهورى اسلامى ایران، جشنواره فارابی، همایش اهل قلم اصفهان؛

3. حكومت اسلامى در اندیشه فقیهان شیعه، پژوهش فرهنگى سال 1376، همایش اهل قلم استان اصفهان، سال 1386؛

4. مقاله انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینى (ره)، جشنواره فرهنگى اشراق. 1377؛

5. مقاله جایگاه غدیر در سقیفه، کنگره بین المللی غدیر، سال 1386؛

6. رتبه اول امتحانات حوزه علمیه قم سال 1367 (پایه ششم)؛

7. رتبه دوم امتحانات حوزه، سال 1368 (پایه نهم)؛

8. استاد نمونه جامعه‌­المصطفی العالمیه، سال‌های 1379، 1385و 1386؛

9. برگزیده در همایش‌های اول و چهارم «اهل قلم» استان اصفهان؛

10. کتاب کوفه از پیدایش تا عاشورا، جشنواره شیخ طوسی (ره)، سال 1392.