چکیده
مذهب روای كاركردهای متفاوتی در حوزه حدیث شیعه دارد. یكی از كاركردها در عرصه رجال و روای شناسی است. رجالیان متاخر شیعه به عنصر مذعب راوی توجه ویژه داشته و روایان غیر امامی را اگر چه ثقه باشند، مورد جرح قرار می دهند. لكن متقدمان این فن – كه پسینیان آثار رجالی شان را بر اساس رای و نظر آنان نگاشته اند – راویان غیر امامی بسیاری را توثیق نموده و حدیث آنان را در زمره احادیث معتبر قرار داده اند. پژوهش حاضر با رویكرد تطبیقی و با هدف مشخص ساختن وجوه اشتراك و افتراق عملكرد رجالیان متقدم شیعه در تعامل با روایان غیر امامی، به بررسی الفاظ جرح و تعدیل به كار رفته در باره این روایان می پردازد. در ساحت اشتراكات مواردی چون توثیق ذومراتب روایان غیر امامی، جرح خداقلی و عدم تفكیك میان وضعیت گذشته و اكنون شان و در حوزه افتراقات توثیق غیر صریح روایان غیر امامی، توثیق موكد و … آنان شده است. نتایج این جستار حاكی از آن است كه عملكرد متمایز هر رجالی ناشی از تفاوت روش و هدف شان از نگارش كتاب هایشان بوده است. لكن حتی عملكرد متفاوت آنان گویای این امر است كه ابن غضایری، شیخ طوسی و نجاشی وابستگی به فرق شیعه و اهل سنت را دلیلی بر تضعیف راوی به حساب نمی آورند، بلكه صداقت و ضبط دو مولفه تاثیرگذار بر قضاوت آنان درباره روایان است.
کلید واژه: شیخ طوسی، جرح و تعدیل، راویان غیر امامی، ابن غضایری، نجاشی