چکیده:
این مقاله به بررسی جایگاه زیارتگاه‌های زرتشتی در ایران، به‌ویژه در منطقه‌ی یزد، و تلفیق آن‌ها با باورهای اسلامی می‌پردازد. نویسنده با تمرکز بر داستان «شهربانو» (دختر یزدگرد سوم) که در باور عامه به همسری امام حسین(ع) درآمده و مادر امام سجاد(ع) معرفی شده، نشان می‌دهد که چگونه این روایت اسطوره‌ای، هم در میان شیعیان و هم زرتشتیان، به‌عنوان پلی برای پیوند تاریخ ایران پیش از اسلام و هویت اسلامیِ پس از آن عمل کرده است. زیارتگاه‌هایی مانند «بی‌بی پارس» و «پیر سبز» نمونه‌هایی هستند که پیشینه‌ای زرتشتی داشته اما در دوره‌های بعدی با روایات اسلامی—به‌ویژه داستان گریز و شهادت شهربانو—آمیخته شده‌اند.
نویسنده با نقد تاریخی و مقایسه‌ای منابع کهن و متأخر نتیجه می‌گیرد که داستان شهربانو فاقد پایه‌های مستند قوی است و احتمالاً تحت تأثیر جریان‌های ناسیونالیستی ایرانی و نیاز به ایجاد پیوند نمادین بین سلسله ساسانی و ائمه شیعه در سده‌های سوم و چهارم هجری شکل گرفته است. این روایت—اگرچه از نظر تاریخی ضعیف است—اما نقش مهمی در تداوم حیات معنوی زیارتگاه‌های کهن و انطباق آن‌ها با بافت اسلامی ایران ایفا کرده و نشان‌دهندهٔ فرآیند پیچیدهٔ تلفیق فرهنگی و دینی در تاریخ ایران است.