چکیده
انتقال مردگان به اماکن مقدس، از سنت‌هایی است که از دیرباز بین شیعیان رواج داشته است. این سنت، در برخی خاندان‌ها و عالمانِ شیعی، به قدری ریشه‌دار بوده که اگر امکان نقل جسد در زمان فوت نبوده، پس از دفن موقت و رفع موانع، به مکانِ مقدسِ مورد وصیت، منتقل می‌شده است.
در ایران نیز چنین سنتی بوده است؛ چنان‌که برخی وصیت می‌کردند جسد آنان در مشهد (حرم علی بن موسی الرضا(ع)) یا در قم (حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س)) دفن شود و برخی دیگر تأکید داشتند که جسد آنان به عتبات عالیات منتقل شود که سهم کربلا و نجف، از همه شهر‌های مقدس عراق، بیشتر بوده است. در اینکه انتقال جسد به عتبات از چه زمانی شروع شده، بین مورخان معاصر اختلاف است؛ اما در دوره صفویه این سنت رواج داشته و در دوره قاجاریه به اوج خود رسیده است.
این مقاله، به بررسی تاریخچه و گزارش‌های انتقال جنائز به عتبات عالیات، به ویژه شهر کربلا و نجف، می‌پردازد و نگاهی به گزارش جهانگردان، وضع بهداشت و چگونگی حمل و مشکلات آن دارد.
کلیدواژه: انتقال مردگان، عتبات عالیات، کربلا، نجف، کاظمین، دوره آل بویه، دوره قاجاریه.