تجزیه و تحلیل ادبی خطبه‌ی حضرت زینب (س) در کوفه

چکیده:
خطبه حضرت زینب (س) در اجتماع مردم كوفه با حمد و ستایش خدا و معرفی خود به‌عنوان دختر پیامبر (ص) شروع می‌شود و با توبیخ و سرزنش مردم كوفه ادامه و با همین مضمون خاتمه می‌یابد. از این‌رو، سیاق کلی خطبه توبیخ كوفیان است. حضرت زینب (س) گریه ظاهری مردم را زیر سؤال می‌برند و آنان را بسان احمقی فرض می‌كنند كه رشته‌های ایمانی خود را بعد از تابیدن محكم، پاره‌پاره كردند و همه اعمال نیك خود را در نزد خدا ضایع كرده و از این‌رو، مستحق خشم خدا و جاودانگی در عذاب شده است. در جای‌جای این خطبه زیبا، استفاده از ایجاز، مجاز، اقتباسات قرآنی و دیگر شیوه‌های بیانی، به‌خصوص استعاره تمثیلیه، بسیار چشمگیر بوده و به زیبایی خطبه افزوده؛ به‌گونه‌ای كه با استفاده از مثل‌های قرآنی و شیوه‌های بیانی زیبا، اعمال زشت كوفیان به‌وضوح در نظرشان به تصویر كشیده شده است. فصاحت و بلاغت، ویژگی بارز این خطبه است و مخاطبان آن تحت تأثیر بیان شیوای حضرت زینب (س) واقع شدند و ایشان با سلاح سحرآمیز بیان، به افشاگری و رسوایی دولت اموی پرداختند.