چکیده
توافق بر سر جانشینی علی (ع) موضوع مشترک همه فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) است. در میان فرقه‌های شناخته‌شده شیعه اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی (ع) در سلسله مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی (ع) و گاه منحصر به فرد وی در سلسله‌مراتب ائمه اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی (ع) در سلسله‌مراتب ائمه اسماعیلیه چیست؟ و این‌که تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابی‌طالب (ع) در سلسله مراتب ائمه چه تأثیری بر سلسله‌مراتب ائمه اسماعیلیه به‌منزله هفت امامیان داشته است؟ دستامد این پژوهش، به شیوه مطالعات تاریخی، متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که در منابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامی است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم (ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبه اساس، به‌عنوان عالی‌ترین رتبه در سلسله‌مراتب علوی، هم برخوردار است. در عقاید آن‌ها این مرتبه به‌همراه وصایت فقط مختص علی (ع) است و هیچ‌یک از امامان هرگز در این مرتبه قرار نمی‌گیرند. همین انحصار و این تغییر جایگاه در آرای متکلمان اسماعیلی همواره تابع تغییر بنیادین تفکرات کلامی ایشان بوده و همواره در زمینه تقویت مشروعیت فاطمیان کاربست یافته است.
کلیدواژه‌ها: علی بن ابی‌طالب (ع)؛ اسماعیلیه ـ فاطمیان؛ مراتب امام؛ اساس؛ وصی؛ نص