چکیده:
برای شناخت و فهم هر منظومه فكری گریزی از كشف دال های مركزی و دقیقه های پیرامون آن نیست؛ زیرا دال های مركزی مثل ثوابت نجومی موجب انسجام و چفت و بست عناصر و اجزای مختلف آن می شود. در جستار حاضر صبر را كه از مضامین اصلی و پرتكرار زندگانی بشری و از دال های مركزی و پربسامد منظومه فكری نجم دایه به شمار می رود در آثار مختلف او كاویدیم. برای تبیین این مهم با روش تحلیلی اسنادی و دو رویكرد بینامتنی و قرائت متنی سعی كردیم ابتدا به تبارشناسی لغوی و اصطلاحی آن در فرهنگ های لغت تك زبانه و دوزبانه و عهدین و قرآن و حدیث بپردازیم تا نشان دهیم هر منظومه فكری پایه های خود را بر پایه باورها و یافته های پیش از خود بنا می كند و در ائتلاف با فرهنگ های پیش از خود تكوین می یابد. در پایان به این نتیجه رسیدیم نجم دایه كه خود از محدثان مبرز زمان خویش بوده صبر را از مقامات رسول الله (ص) دانسته است و از سه منظر صبر بر طاعت، صبر در معصیت و صبر در مصیبت بدان نگریسته و آن را ادامه زهدی دانسته كه در نهایت منجر به رضای الهی می گردد. درنهایت به این نتیجه رسیدیم كه نگرش دین مدارانه صوفیانه نجم دایه كه نشان گر بعد دانشمندی اوست با بهره مندی از بینشمندی كه زائیده استراتژی تاویل گرایی وی است توانسته تفسیر و برداشت نوینی از این دال مركزی گفتمان های شریعتی و زهدی و طریقتی ارائه دهد و به تعبیری آن را از آن خود كند.
کلیدواژگان: صبر، تصوف، دال مركزی، نثر عرفانی، نجم دایه